پژوهشی در علوم قرآن صفحه 300

در بین تفسیرها مصداق بارز این روش را در تفسیر قیم «المیزان» (1) می تواند مشاهده کرد. مفسر کبیر المیزان در مقدمه موجز آن روش ها را مورد بررسی و نقد قرار می دهد و مسلک های مانند روایی، علم گرایی، فلسفی و عرفانی را نقد می کند. شخص ایشان با این که فیلسوف مشرق زمین است و عارف و سالک کم نظیر می باشد، روش فلسفی و عرفانی را در تفسیر قرآن نقد می کند. گ_رچه فیلسوف بودن ایشان و نیز طرح مباحث فلسفی به صورت مستقل در المیزان زمینه اتهام به سوی ایشان را از سوی برخی فراهم آورده است، که تفسیر المیزان از دید فلسفی وارد شده است!

لیکن هرگز این چنین نیست، زیرا روش علامه تفسیر قرآن به قرآن با بهره گیری از روایات است. و بحث های فلسفی یا ادبی یا اجتماعی را از مباحث تفسیری جدا نموده است و به صورت مستقل طرح کرده است. البته ایشان بحث های روایی را نیز مستقل طرح نموده است. لیکن طرح مباحث روایی به این شکل هرگز به معنای بی نیازی ایشان از عترت و روایات نمی باشد. زیرا چکیده مطالب روای_ات را در بیان ت_ف_سیری منعکس نموده است. و خود به مقام و منزلت عترت هم در مقدمه (2) و هم در جای جای ت_فسیر خویش اعتراف دارد.

البته المیزان در بدست آوردن مفاهیم محاوره ای قرآن هیچ چیز را حتی روایات را دخیل نمی داند. در این جهت از هیچ چیز کمک نمی گیرد. که مفهوم واژگانی و محاوره ای آیه ها را بدست آورد. وی به این امر تصریح هم می کند. (3) لیکن این سخن به معنای بی نیازی از عترت و روایات نیست که شرح آن در دیدگاه منتخب خواهد آمد.

ح: تفسیر موضوعی

اشاره

تفسیر موضوعی نیز از جمله روش ها، در تبیین و تحلیل قرآن می باشد که برخی اخیراً مدعی هستند مبتکر این روش می باشند. این تفسیر مقابل روش تفسیر ترتیبی است. به جای این که سوره ها را آیه به آیه به ترتیب بحث کند، موضوعی را که در قرآن مطرح شده

1- المیزان فی تفسیر القرآن، مرحوم علامه محمد حسین طباطبایی.
2- المیزان، ج 1، ص 11.
3- همان، ص 12.