پژوهشی در علوم قرآن صفحه 310

نقش عقل در درک متون دینی فقط این نیست که همانند کلید در را با آن باز کنند و با عقل خدا حافظی کنند، بلکه نقش چراغ است که همواره باید همراه یک عالم و مفسر دینی باشد. تعقل باید عالمانه و بر اساس اصول استدلال و استنباط باشد در معارف در فقه و فروعات در تمام شؤون دینی فهم و درک دینی باید بر اساس تفکر عالمانه باشد.

تعقل غیر عالمانه و خارج از ضوابط و معیارهای علمی ارزش و اعتبار ندارد، و ما یعقلها الا العالمون؛ (1) «در مثال های قرآن جز اندیشمندان تعقل نمی کنند.» تعقل عالم ارزش و اعتبار دارد، اگر تعقل عالمانه نباشد در هیچ عرصه ای اعتبار ندارد. در به دست آوردن معارف و یا فقه ک_سی نمی تواند بدون حفظ روش اصول استنباط وارد شود و برداشت ها را محصول تعقل بنامد. باید آشنا به ضوابط و قواعد استنباط باشد، تا تعقل آن عالمانه بوده و حجت و معتبر قرار گیرد. با این بیان نه عقل میزان الشریعه است که کسی بگوید اگر حکمی را عقل پذیرا نبود شرع نباید صادر کند؛ و نه عقل مفتاح الشریعه است که فقط در بازگشایی در، از آن بهره گرفته شود، و نه عقل مطرود شریعت است.

عقل در محورهای کلی میزان است و در فروعات مصباح الشریعه و چراغ است. در تفسیر قرآن هم روش اول که عقل را حتی در فروعات میزان قرار می دهد، عقل گرایی بوده و اع_تبار و ارزش ندارد. با این بیان جایگاه عقل در شریعت تحلیل و تبیین شد. سؤالات مطرح شده پاسخ داده شدند.

مقام رفیع عترت علیهم السلام

بعد از تبیین جایگاه عقل اینک به محور دوم، مقام و جایگاه عترت علیهم السلام می پردازیم. بدون شک در حدیث شریف متواتر ثقلین عترت همتای قرآن معرفی شده است که رسول الله صلی الله علیه و آله و سلم فرمودند: انی تارک فیکم الثقلین کتاب اللّه و عترتی ما ان تمسکتم بهما لن تضلوا بعدی ابداً و لن یفترقا حتی یردا علیّ الحوض؛ (2) «من دو چیز گران قدر در بین شما