پژوهشی در علوم قرآن صفحه 52

ابوبکر ب_اشد، نمی پذیرد. (1) ع_ج_ب از س_ی_وط_ی است با این که نقل های متفاوت در شأن نزول آیه وارد شده، سخن فخر را دربست می پذیرد.

شان نزول که بسیاری نقل می کنند درباره صاحب یک درخت خرما می باشد، که شاخه های آن در م_ن_زل ه_مسایه فقیرش کشیده شده بود و فرزندان او را از خوردن خرماهایی که از درخت م_ی ری_خته، به شدت منع می نموده. شخصی به نام «ابو دحداح» با وساطت آن درخت را در ب_راب_ر چ_ه_ل درخ_ت خرما می خرد و به آن شخص فقیر می بخشد. از آن فرد بخیل دنیا طلب به «من ب_خ_ل و اس_ت_غ_نی»؛ «کسی که بخل ورزید و طلب بی نیازی کرد» یاد شده است. از ابو دحداح به ع_ن_وان «س_ی_جنبها الاتقی» یاد شده است. (2) با این بیان مقدمه اول برهان فخر مخدوش می شود.

اف_زون بر این «أتقی» در آیه أفعل تفضیل مطلق نمی تواند باشد. چه شأن نزول آن ابو دحداح، و یا آن مورد که فخر رازی آن را پذیرفته است، باشد. بلکه باید افعل نسبی باشد. زیرا هیچ کدام از افراد یاد شده افضل الناس بعد از رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم نمی توانند باشند. حتی ابو بکر با سابقه آلودگی اعتقادی قبل از اس_لام چ_گ_ون_ه می تواند حتی نسبت به علی بن ابی طالب علیه السلام که از اول در خانه توحید چشم به جهان گشود در دامن موحد پرورش یافت و قبل از بلوغ هم به دین اسلام تشرف یافت؛ افضل باشد؟! ای_ن ن_کته مقدمه دوم برهان فخر را مخدوش می نماید. در نتیجه برهان ایشان شکل نمی گیرد و نتیجه ای به ارمغان نمی آورد.

معیار مکی و مدنی

در این که مکی یا مدنی بودن سوره به چه معیار است، چند نظر ابراز شده است.

ال_ف: ب_هترین دیدگاه این است که سوره هایی که در مکه و یا بین مکه و مدینه ق_ب_ل از هجرت ولو در اطراف مکه ناز شده اند «مکی» می باشند. سوره هایی که بعد از هجرت رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم و رسیدن حضرت به مدینه نازل شده اند «مدنی» هستند. بر این اساس سوره هایی که در بین مکه و مدینه نازل شده باشند، مکی خواهند بود و سوره هایی که بعد از هجرت