پژوهشی در علوم قرآن صفحه 58

توقیفی بودن حدود آیه ها

شکل گیری این اصطلاح در محاوره مسلمانان این سؤال مطرح می سازد که آیا فاصله آی_ه ه_ای ق_رآن امری «توقیفی» است؟ یعنی این که فلان قسمت از قرآن یک آیه به حساب آید آیا به امر رس_ول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم و وح_ی اس_ت؟ و توقیفی است، که دیگران حق اظهار نظر ندارند که حدود آیه را کمتر یا بیشتر تعیین کنند؟ و یا این موضوع از آن مقدار از اهمیت برخوردار نیست که نیاز به دستور وحی داشته باشد. این مطلب از جمله شؤون قرآن است که اظهار نظر در آن راه دارد؟ ب_سیاری از محققان دیدگاه اول را پذیرفته اند، که در این شان قرآن جای اظهار نظر نیست. بلکه همان گونه که از رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم رسیده است باید همان روش پیروی شود. سیوطی از بسیاری مانند ابن عربی، زمخشری، و ... نقل می کند که آیه ها توقیفی هستند آنگاه به برخی از مشکلاتی که در پذیرش این دیدگاه وجود دارد از جمله شناخت فاصله ها به صورت دقیق که به رس_ول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم م_ستند باشد اشاره می کند و اعتراف ابن عربی را نقل می نماید. (1)

البته این م_وضوع را از عمل کرد و سیره مسلمانان تا حدودی می توان به دست آورد و متصل به سیره رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم نمود، که در مثل المص، کهیعص، عسق، طسم، یس، حم، طه، آیه به حساب آمده است، اما در ن_ظ_ای_ر آن_ها مانند: الم، طس، ص، ق، ن، آیه به حساب نیامده است. گاهی یک کلمه مانند «مده_ا م_ت_ان» (2) آی_ه ب_ه ح_س_اب آم_ده است و گاهی یک صفحه از قرآن مانند آیه «دین» (3) یک آیه به حساب آمده است. بنابراین مواردی را که سیره مسلمانان نشان می دهد، جای اظهار نظر نیست باید به روش گذشته عمل شود.

در هر صورت دو ضابطه برای تثبیت این نکته مطرح است. یکی این که سیره رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم بوده است که در پایان آیه ها وقف می نموده است. دوم این که سجع آیه ها

1- اتقان، ج 1، ص 115، نوع 19، ص 88 و 89.
2- الرحمن، 64.
3- بقره، 282.