پژوهشی در علوم قرآن صفحه 72

م_ی ب_اش_د. زی_را روای_ات ب_ه جمع های گوناگون نظر دارند، اگر هر کدام به مورد خودش معنا ش_ود، ت_ع_ارض وج_ود ن_خ_واهد داشت و با آیه های تحدی هم ناسازگار نیستند، زیرا آیه های تحدی مفادش این است که قرآن به صورت سوره ها شکل گرفته بودند، نه این که سوره ها هم نظم خاصی داش_ت_ه ان_د. شگفت از برخی بزرگان است، با این که آش_ن_ا ب_ا ع_لوم قرآن هستند و در حل تعارض روایات اهل فن، بلکه خریط فن می باشند، چگونه در اینجا با ط_رح ای_ن گونه تعارض ها روایات را طرد نموده اند! در هر صورت هماهنگی بین روایات در بخش ب_عدی طرح شده است. البته بر دلیل دوم این دیدگاه اشکال دیگری نیز متوجه است، که در بخش ب_ع_دی خ_واه_د آمد. عمده این است که این ادله ترتیب و نظم سوره ها را در عهد رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم دلالت ندارند.

مراحل تدوین

معتقد است که برای قرآن سه مرحله جمع آوری شکل گرفته است، یکی در عهد رس_ول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم، دوم در زم_ان ابو بکر و سوم در خلافت عثمان. روایات و شواهد تاریخی متفاوت هم، هر کدام نظر به زمان خاص خودش نظر دارد.

ب_ه دی_گر سخن در مورد قرآن سه نوع کار انجام گرفته است که از هر سه به «جمع قرآن » تعبیر ش_ده اس_ت، گ_ر چه هر سه جمع و تدوین به مفهوم واژگانی نیستند و نیز هر سه در یک رتبه از اعتبار و اهمیت هم نمی باشند؛ بلکه برخی از اهمیت بالا برخوردارند. با توضیح این سه مرحله شواهد روایایی نیز با هم هماهنگ شده و ناسازگاری موهوم از بین می رود. (1)