پژوهشی در علوم قرآن صفحه 79

همین نکته درمورد مطلب سوم هم مطرح است، اهتمام ب_ه ق_رآن ف_وق العاده بوده است و قرآن باید از هر خطر حفظ می شد، و اراده الهی تحقق یابد، ل_ی_ک_ن هیچ کدام اینها متوقف بر مکتوب بودن قرآن نیست، بلکه اگر قرآن به صورت محفوظ در س_ی_ن_ه ه_ا که «جیلاً بعد جیل» و نسل به نسل دست به دست شود نیز این هدف را تأمین م_ی ک_ن_د.

اصولاً تواتر قرآن به محفوظ بودن آن در سینه های مسلمانان می باشد. مسلمانان صدر اس_لام ب_ه ل_ح_اظ ای_ن ک_ه ش_ور و علاقه زاید الوصفی به قرآن داشتند، به محض این که سوره ای ن_ازل م_ی ش_د ده ها نفر به طور دقیق آن را حفظ می کردند ولو خواندن و نوشتن هم یاد نداشتند. و ه_م_ی_ن موضوع باعث تواتر قرآن شد که هر کس می خواست دخل و تصرفی در آن صورت بدهد، ه_م_گ_ان متوجه می شدند. آنچه محور در حفظ و حراست قرآن است تواتر آن است، و تواتر قرآن به ک_ت_اب_ت آن نبود. حتی اگر هیچ نویسنده ای قرآن را نمی نگاشت باز هم با تواتر، قرآن از هر گزند مصون می بود. زیرا به صورت حفظ سینه به سینه، و نسل به نسل منتقل می شد.

جواب یک اشکال

از ای_ن ب_ی_ان جواب یک شبهه دیگر نیز روشن می شود، که برخی مستشرقان مطرح کرده اند که با توجه به این که در حجاز افراد با سواد کم بودند و با توجه به این که نوشت افزار کم یاب و یا نایاب بود و قرآن نگاشته نمی شد، چگونه مسلمانان ادعا می کنند که این قرآن همان قرآنی است که بر محمد صلی الله علیه و آله و سلم نازل شده است؟!

جواب این سؤال این است که اولاً نویسندگان وحی وجود داشتند و قرآن را ب_ا ه_م_ان ن_وشت افزار آن زمان نگاشتند. ثانیاً سلامتی قرآن متوقف بر نگاشتن آن نبوده است. انتقال قرآن از هر نسلی به نسل بعدی با تواتر آن بوده است که شرح آن گذشت.

ب_ا ت_وجه به مطالبی که از نظر خوانندگان گذشت، نوشته شدن قرآن به صورت سوره ها و نظم و ت_رت_ی_ب خ_اص آیه ها که همین نظم فعلی می باشد، در زمان رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم شکل گرفته است. اما ت_رت_ی_ب س_وره ه_ا ک_ه مثلا سوره حمد اول قرار بگیرد و بقره دوم و هکذا ... این کار در زمان رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم ص_ورت نگرفت که پیروان دیدگاه دوم مدعی آن بودند. زیرا این ادله