پژوهشی در علوم قرآن صفحه 80

تنها شکل گیری س_وره ها را دلالت دارند، نه نظم و ترتیب آنها را.

بر این اساس بسیاری از محققان علوم قرآنی نیز به این نکته تصریح دارند. (1) از همین جا نکته بسیار مهم دیگری نیز مستدل می شود، که ترتیب آیه ها در عهد رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم شکل گرفته است. یعنی با نظارت و اشراف حضرت بوده است، که قبل از پرداختن به دو مرحله دیگر از جمع آوری به توضیح این نکته می پردازیم.

ترتیب آیه ها

ب_ا ت_وج_ه ب_ه ادل_ه ای که دلالت می نمایند که قرآن در عهد رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم نگاشته شده است، این مطلب نیز مستدل می شود که نظم آیه های قرآن با اشراف حضرت انجام گرفته است. زیرا وقتی قرآن ب_ه صورت نوشتار در آید، نوشتار نظم کلمه ها و جمله ها را می طلبد، بدون نظم و ترتیب کلمه ها و ج_مله ها نوشتار صورت نمی گیرد. افزون بر این شواهد دیگری نیز مؤید همین نکته می باشند. از جمله این ک_ه، فکان اذا نزل علیه شئ دعا بعض من کان یکتب فقال ضعوا فی هذه الایات فی السوره التی یذکر فیها کذاکذا (2)؛ «هرگاه بر حضرت چیزی نازل می شد برخی نویسندگان را می خواست و می فرمود این آیات را در فلان سوره بنگارید.» در ج_ای دیگر عثمان بن عاص نقل می کند: ... قال اتانی جبرئیل فأمرنی ان اضع هذه الایه فی هذا الموضع عن هذه السوره، ان اللّه یأمر بالعدل و الاحسان و ایتاء ذی القربی (3)؛ «جبرئیل بر من نازل شد و دستور داد که این آیه را در این مکان از این سوره قرار بدهم».

م_ع_ل_وم می شود جایگاه آیه ها به دستور رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم انجام می گرفته است و این همان «توقیفی» ب_ودن ن_ظم و ترتیب آیه ها می باشد. کسی حق جابجایی آیه های قرآن را ندارد. نظم

1- از جمله حکم در مستدرک، ج 2، ص 611. محاسبی در فهم السنن، برهان، ج 1، ص 300 و 262. مناهل العرفان، ج 1، ص 255. التمهید، ج 1، ص 280. آلاء الرحمن، ج 1، ص 18. المیزان، ج 33، ص 78. تاریخ القرآن زنجانی، ص 56، قرآن در اسلام، ص 192.
2- البرهان، ج 1، ص 296.
3- اتقان، ج 1، ص 189.