پژوهشی در علوم قرآن صفحه 82

کشته شدند. (1)

ب_ع_د از ای_ن ج_نگ که تعداد زیادی از قاریان را از مسلمانان گرفت، این خطر مطرح شد که اگر چ_ن_ین جنگی تکرار شود و تعداد دیگری از قاریان را از جامعه نو پای مسلمانان بگیرد؛ آنگاه خطر تحریف، قرآن را تهدید خواهد نمود. به همین جهت عده ای از جمله عمر با اصرار از خلیفه خواستند ت_ا ف_کری درباره جمع آوری قرآن کند. خلیفه هم از زید بن ثابت که یکی از نویسندگان وحی بود درخواست نمود و وی را مأمور این کار کرد. زید بن ثابت این مسؤولیت را انجام داد، سوره های قرآن را که پراکنده بودند جمع آوری نموده و در داخل جلد قرار داد.

ش_واهد دیگری نیز این عمل ابوبکر را تایید می کنند. از جمله تعبیراتی که از طریق اهل سنت ن_ق_ل ش_ده است، سمعت علیاً علیه السلام یقول اعظم الناس فی المصاحف اجراً ابوبکر هو اوّل من جمع کتاب اللّه بین اللوحین (2)؛ «از علی علیه السلام شنیدم که می فرمود ابوبکر بیشترین پاداش در مورد قرآن را دارد، زیرا وی اولین کسی بود که قرآن را جمع آوری نمود.» این قرآن در نزد ابوبکر بود تا هنگام وفات ایشان، آنگاه در نزد عمر قرار گرفت و پس از عمر هم در ن_زد ح_ف_ص_ه دخ_ترش بود. آنگاه عثمان از ایشان برای استنساخ نسخه اصلی مطالبه نمود. (3) بنابراین شواهد روایی یا تاریخی که می گوید ابوبکر قرآن را جمع آوری نمود مانند: جمع القرآن اب_وب_ک_ر ف_ی ق_راط_یس (4) و مانند آنچه اکنون اشاره شد موردش همین کار قرآنی ابوبکر م_ی ب_اش_د. این شواهد هیچ گونه تعارضی با روایات جمع آوری قرآن در عهد رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم یا در زمان عثمان ندارد.

مرحله سوم

اشاره

مرحله سوم از تدوین قرآن، مربوط به زمان عثمان می باشد. در اثر اختلاف قرائتی که

1- تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 16.
2- کنز العمال، حدیث 4753، مسند احمد، ج 2، ص 43.
3- صحیح بخاری، ج 6، ص 226.
4- البیان، ص 260.