پژوهشی در علوم قرآن صفحه 84

قرآن استنساخ نموده به شهرهای بزرگ آن زمان بفرستد و قرآنهای دیگر را محو نماید. (1) انگیزه اصلی از این اقدام از بین بردن قرائت های گوناگون از قرآن و ایجاد یک قرائت در بین همه م_س_ل_م_انان است؛ تا قرآن از خطرها مصون بماند. خصوصیت این جمع آوری این بود که افزون بر ایجاد وحدت قرائت که هدف اصل بود، سوره ها نیز نظم خاصی بگیرند. زیرا در جمع آوری ابوبکر ت_رت_ی_ب سوره ها در نظر نبود، فقط جمع کردن مصاحف در یکجا مد نظر بود. اما در تدوین مرحله سوم سوره ها هم نظم خاصی پیداکردند، همین نظم که اکنون در سوره ها وجود دارد، یعنی سوره ح_م_د اول و سوره ناس آخرین سوره قرآن به حساب آمد. به همین جهت برخی از قرآن، با عنوان «قرآن عثمانی» یاد می کنند. زیرا نظم سوره های آن قرآن تاکنون باقی مانده است. (2) بنابراین اگر روایاتی و یا ش_واه_د ت_اری_خ_ی سخن از جمع آوری عثمان دارند، منظور این جمع آوری است و با شواهد دیگر ناسازگار نخواهد بود.

در مورد قرآن عثمان بحث های دیگری نیز مطرح است مانند اینکه چرا زید بن ثابت را ب_ه ع_ن_وان م_س_ؤول انتخاب کرد، تعداد نسخه های آن قرآن ها چند عدد بوده، قرآن را به چه رسم الخطی می نگاشتند، نظر علی علیه السلام چه بود، که برخی این محورها را مطرح می کنیم.

تعداد قرآنهای مرحله سوم

در ت_عداد قرآنهایی که عثمان استنساخ نمود اختلاف است. برخی تنها چهار عدد نوشته اند که یکی در م_دی_ن_ه و ب_ق_ی_ه را به مکه و یمن و بحرین ارسال نمود. (3) برخی تعداد آنها را شش عدد م_ی دان_ن_د. (4) ب_رخ_ی ت_ع_داد آن_ه_ا را هفت عدد عنوان می کنند، که افزون بر آن شهرها به بصره، کوفه، شام نیز فرستاده است.(5) یعقوبی آنها را نه عدد می داند، مصر و جزیره را هم اضافه می کند. (6)

1- کنزل العمال، حدیث 4775، صحیح بخاری، ج 6، ص 226.
2- التمهید، ج 1، ص 339.
3- البرهان فی علوم القرآن، ج 1، ص 303.
4- وفاء الوفاء، ص 670.
5- اتقان، ج 1، ص 189.
6- تاریخ یعقوبی، ج 2، ص 64.