کتابخانه بالقرآن

پژوهشی در علوم قرآن صفحه 92

صفحه 92

است که سوره ها ت_رت_یب خاصی در عهد رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم نداشته اند و الا اگر با اشراف حضرت سوره ها تنظیم شده ب_اش_ن_د، چ_گونه صحابی بزرگواری چون عبد اللّه بن مسعود و اُبی بن کعب بر خلاف نظم قرآن رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم عمل نموده اند؟!

افزون بر این قرآن علی علیه السلام بر اساس ترتیب نزول جمع آوری شده است. اگر در عهد رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم سوره ها به شکل فعلی جمع آوری شده باشند که صاحبان دیدگاه دوم م_ع_ت_قد هستند، چگونه علی علیه السلام بر خلاف قرآنی که زیر نظر رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم نظم یافته است قرآن را جمع آوری می کند؟!

ای_ن ک_ه ب_رخی می گویند صحابه دو نوع قرآن داشته اند یک قرآن خصوصی و دیگری عمومی، آن قرآنی که تفاوت داشته است قرآن خصوصی بوده است نه عمومی! (1) اثبات چنین مطلبی بر ع_هده مدعی است. از کجا دو نوع قرآن داشته باشند و بر فرض داشتن دو قرآن چرا قرآن خصوصی خود را بر خلاف قرآن رسول اللّه صلی الله علیه و آله و سلم تنظیم می کنند؟! در هر صورت نوع این مصحف ها را عثمان جمع آوری و محو نمود، ادعای این که نسخه ای از آنها باقی می باشد، باید مستند باشد.

قرآن با چه خطی نوشته می شد؟

ق_رآن هم مانند سایر نوشتار تا قرن دوم با خط کوفی (2) نگاشته می شده است. پس از آن

1- مباحث فی علوم القرآن، ص 71.
2- خط کوفی: بدون شک از هنرهای انسان و نشان تمدن هر ملت است. خط عامل بقای تمدن ها و انتقال آنها از نسلی به نسل دیگر و نیز سبب جاودانگی آثار و معارف و مرام ها و تکامل آنها می باشد. پیدایش خط در بین ملت های متمدن شهروند و توسعه یافته می باشد و هر مقدار مدنیت کم رنگ تر باشد وجود خط زیبایی های آن نیز کمتر است. به همین جهت اقوام بادیه نشین و صحرانورد از این نعمت کمتر بهره منداند. ملت عرب به لحاظ فرهنگ صحرا نشینی از نعمت خواندن و نوشتن کمترین بهره را داشت. به گونه ای که افراد با سواد آنها انگشت شمار بودند. در بین قریش هنگام طلوع اسلام می نویسند هفده نفر قادر به نوشتن بودند. (فتوح البدان بلاذری، ج 1، ص 457) در بین اعراف حجاز دو نوع خط وجود داشته است. که هر دو وارداتی از شام و عراق بودند. یکی خط نسخ یعنی همین خط رایج فعلی که نشأت گرفته از خط نبطی بوده است. دیگری خط کوفی که از «حیره» گرفته شده است که نام شهری در نزدیکی کوفه آن هم از «حِمیر» گرفته شده. لذا به خط کوفی حیری نیز گفته می شود. گفته می شود این خط را شخصی به نام «بشر بن ا لملک کندی» که از شهر انبار عراق بوده است. یاد گرفته و به مکه آورده است (تاریخ الکوفه، ص 25. مقدمه ابن خلدون، ص 418) تا دو قرن اول اسلام این خط در بین اعراب رایج بود و مکاتبات رسمی و استاد با این خط نگاشته می شدند. در زمان بنی عباس ابن مُقله (متوفای 328، تاریخ الکوفه، ص 216) تحسیناتی در خط نسخ نبطی پدید آورد. به گونه ای که خط کوفی از رسمیت افتاد و مرسلات رسمی و نوشتار با خط نسخ انجام می گرفته است. و تاکنون هم که همواره بر زیبایی های آن افزوده شده است. با همین خط نگاشته می شود. در هر صورت سابقه خط در بین مکه و حجاز خیلی زیاد نیست و اگر برخی نسبت خط عربی را به اسماعیل علیه السلام (البرهان، ج 1، ص 258. الخط العربی و تطوره، ص 5) داده اند ممکن است منظورشان تکلم به زبان عربی باشد. زیرا اسماعیل اولین کسی است که به زبان عربی تکلم نموده است. (تاریخ یعقوبی، ج 1، ص 269، تحف العقول، ص 297)