- سپاسگذاری 1
- چکیده 2
- کلیات تحقیق 4
- اشاره 9
- فصل اول : مفاهیم و کلیات 9
- 1-1-1- واژه خواص در لغت و اصطلاح 10
- 3-1-1- عوام زدگی 10
- 2-1-1 - واژه عوام در لغت و اصطلاح 10
- اشاره 11
- 1-2-1- واژه های ویژه خواص در جبهه حق 11
- 1-1-2-1- حواریون 11
- 2-1-2-1- صاحبان کتاب (عالمان اهل کتاب) 13
- 3-1-2-1- اولوالعلم (عالمان ربانی) 14
- 4-1-2-1- خواص مستضعف 17
- 1-2-2-1- مستکبران 18
- 2-2-1- واژه های ویژه خواص در جبهه باطل 18
- 2-2-2-1- مترفان (خوشگذرانان و مرفهای بی درد) 20
- الف) تقلید کورکورانه از آئین گذشتگان خود 21
- اشاره 21
- ویژگیهای مترفان 21
- ب) ملاک و معیار قرار دادن ثروت و امکانات مادّی 22
- ج) انکار توحید و معاد 23
- د) فسق 23
- 3-2-2-1- پیشوایان گمراهی 24
- ه) ظلم و جرم 24
- 3-2-1- واژه ی مشترک 25
- 1-3-2-1- ملاء 25
- الف) ملاء جبهه حق که خوب عمل کردند مانند خواص حضرت سلیمان 25
- اشاره 25
- ب) سران جبهه باطل که خوب عمل کردند مانند خواص بلقیس (ملکه سباء) 26
- 1-3-1- الناس 27
- 1-1-3-1- اراده الناس در معنای عموم 27
- اشاره 27
- 2-3-1- مستضعفان 28
- اشاره 28
- 2-1-3-1- اراده الناس در معنای گروه خاص 28
- 1-2-3-1- مستضعف عقیدتی (فکری) 29
- 2-2-3-1- مستضعف مادی 30
- 3-2-3-1- مستضعف جسمی و عقلی 31
- 4-2-3-1- مستضعف سیاسی و اجتماعی 31
- الف) مستضعفان ظالم 31
- اشاره 31
- ب) مستضعفان کافر 32
- ج) مستضعفان صالح 33
- نتیجه گیری 34
- اشاره 35
- فصل دوم : عوام و خواص از منظر قرآن 35
- اشاره 36
- اشاره 36
- 1-1-1-2- تقوا در لغت 36
- 1-1-2- تقوا 36
- 2-1-1-2- تقوا در اصطلاح 37
- 3-1-1-2-تقوا در قرآن 37
- الف) اصل تقوا در قرآن 37
- ب) مشتقات تقوا در قرآن 38
- ج) مضاف الیه تقوا در قرآن 38
- الف)پیروی از صراط مستقیم و دوری از راههای دیگر 39
- 4-1-1-2- عوامل تقوی 39
- اشاره 39
- د) یادآوری پیام های آسمان 40
- ب) مراعات و اجرای حدود الهی 40
- ه) پرستش خدا 40
- ج) روزه داری 40
- الف) به معنای بینائی دل 41
- 2-2-1-2- بصیرت در اصطلاح 41
- اشاره 41
- 3-2-1-2- بصیرت در قرآن 41
- ب) به معنای بینائی چشم 41
- اشاره 41
- 2-1-2- بصیرت 41
- 1-2-1-2- بصیرت در لغت 41
- الف) توحید 42
- 3) به معنای بینائی با برهان و دلیل 42
- 4-2-1-2- آثار بصیرت 42
- اشاره 42
- ب) درخواست بازگشت در آخرت 42
- ج) عبرت آموزی 43
- د) سود شخصی 43
- 3-1-2- ولایت پذیری 43
- اشاره 43
- 1-3-1-2- معنی و مفهوم ولایت پذیری 44
- 2-3-1-2- جایگاه ولایت در اسلام 45
- 4-1-2- تصمیم گیری بجا 46
- 3-3-1-2- ولایت غیر معصوم 46
- 5-1-2- اهل فهم و تجزیه و تحلیلند 46
- 6-1-2- حق گویی بدون هراس از دیگران 47
- اشاره 48
- 7-1-2- ثبات قدم 48
- 1-7-1-2- معنی و مفهوم ثبات قدم 49
- الف) پایداری در برابر دشمن 49
- اشاره 49
- 2-7-1-2- ثبات قدم در قرآن 49
- ب) امدادهای غیبی 50
- ب) یاری خواستن از خداوند و یادآوری نعمت های او 51
- الف)مژده پیروزی دادن در جنگ 51
- 3-7-1-2- عوامل ثبات قدم در قرآن 51
- ج) داشتن قول ثابت 52
- د) دوری از وعده و وعیدهای مشرکان 52
- اشاره 53
- 2-2-2- ظاهر بین 54
- 1-2-2- معیار قرار دادن دیگران برای تشخیص حق 54
- 3-2-2- مقلد و تابع 55
- 1-3-2- عمل به علم 56
- 3-2 - وظایف خواص در قرآن 56
- اشاره 56
- 4-2-2- جو زده 56
- 2-3-2- تعلیم عوام 58
- 3-3-2- بیان حقایق در مواقع لازم 58
- 4-3-2- امر به معروف و نهی از منکر 59
- 5-3-2-اعلام بیزاری از منحرفان 60
- 7-3-2- تصمیم گیری به جا 61
- 6-3-2-هجرت 61
- 8-3-2- جان فشانی و جان نثاری 62
- 11-3-2- تواضع و فروتنی 63
- 9-3-2- هراس نداشتن از ملامت دیگران 63
- 10-3-2- رشادت و جوانمردی 63
- 12-3-2- زهد و بی اعتنایی به دنیا 64
- 13-3-2- پیروی از رهبر آگاه و شجاع 65
- اشاره 66
- 1-4-2- تبعیت از حق و عالمان عامل 66
- 2-4-2- خودداری از اظهار نظرهای جاهلانه 67
- 3-4-2- آموختن و کوشش برای خارج شدن از گروه عوام 67
- نتیجه گیری 68
- اشاره 70
- فصل سوم : عوامل انحراف خواص از منظر قرآن 70
- 1-1-1-3- دنیا از منظر قرآن 72
- اشاره 72
- 1-1-3- گرایش به دنیا (دنیاگرایی) 72
- اشاره 72
- 2-1-1-3- تعبیرات دنیاگرایی در قرآن 73
- الف) شاخص توحید 74
- 3-1-1-3- شاخص های دنیا گرایی 74
- اشاره 74
- ب) شاخص نبوت 74
- ه) شاخص اجتماعی 75
- د) شاخص اقتصاد 75
- ج ) شاخص معاد 75
- و) شاخص سیاست 76
- 2-1-3- استفاده از مال حرام 78
- اشاره 78
- 1-2-1-3- حرام خواری در لغت 78
- 2-2-1-3- نکوهش حرام خواری در اسلام 79
- اشاره 80
- الف )استحقاق لعنت ، غضب الهی و جهنم 80
- 3-2-1-3- آثار دنیوی و اخروی حرام خواری 80
- ب) عدم قبولی اعمال 80
- د) قساوت قلب و عدم پذیرش حق 81
- ه) دشواری انجام اعمال نیک 81
- ج) نابودی اعمال صالح 81
- و) عدم صرفه ی اقتصادی 81
- 1-2-3- نداشتن ایمان واقعی 82
- اشاره 82
- ی) بی برکتی مال حرام 82
- اشاره 82
- 1-1-2-3- معنای ایمان 83
- 2-1-2-3- ایمان در قرآن 84
- 3-1-2-3- موانع ایمان 85
- ب) مرض قلب 85
- الف) ختم قلب 85
- 4-1-2-3- ویژگی های ایمان 86
- اشاره 87
- 2-2-3- ولایت ناپذیری 87
- 1-3-3- بی بصیرتی 88
- اشاره 88
- الف) دلبستگی به زیور آلات دنیوی93 89
- 1-1-3-3- موانع بصیرت93 89
- اشاره 89
- 2-3-3- ملاحظات خویشاوندی و دوستی 90
- ب) گرفتار شدن به لذت ها و شهوات94 90
- نتیجه گیری 92
- فصل چهارم : راهکار های جلوگیری از انحراف خواص 93
- اشاره 93
- 1-1-4- فوائد ایمان 94
- اشاره 94
- الف) پشتوانه اخلاق 94
- ج) انطباق با محیط 95
- 2-1-4- راههای تقویت ایمان و باور 95
- ب) سلامت جسم و جان 95
- 1-2-1-4- فعالیّت علمی 95
- د) تسلط بر نفس 95
- اشاره 95
- 2-2-1-4- فعالیّت عملی 96
- 3-2-1-4- انجام وظایف واجب شرعی 96
- 4-2-1-4- محاسبه نفس 96
- 5-2-1-4- یاد مرگ 97
- 6-2-1-4- پرهیز از لقمه حرام 97
- اشاره 100
- اشاره 101
- 1-3-4- راههای عملی کسب بصیرت 101
- 1-1-3-4- رعایت ایمان و تقوای الهی 101
- 2-1-3-4- ذکر و یاد الهی 101
- 3-1-3-4- شناخت ولی امر زمان 102
- 4-1-3-4- پیروی از عالمان وارسته 102
- 5-1-3-4- داشتن فکر و تحلیل مسائل 102
- 7-1-3-4- عبرت گرفتن از مسائل 103
- 8-1-3-4- پیمودن مسیر اهل بصیرت 103
- 6-1-3-4- دوراندیشی در امور 103
- نتیجه گیری 105
- فصل پنجم : نتیجه پژوهش 106
- منابع و مآخذ 109
«من لم یشکر المخلوق ، لم یشکر الخالق»
صدها فرشته بوسه بر آن دست می زند
کز کار خلق یک گره بسته وا کند
سپاس مخصوص خداوند مهربان که به انسان توانایی و دانایی بخشید تا به بندگانش شفقت ورزد، مهربانی کند و در حل مشکلاتشان یاری شان نماید. از راحت خویش بگذرد و آسایش هم نوعان را مقدم دارد، باشد که پروردگار سمیع و بصیر است.
بر خود لازم دانستم تا از زحمات و راهنمایی های بی نظیر استاد ارجمندم حجت الاسلام هوشیار تشکر نمایم، همچنین از اساتید ارزشمند در طول تحصیل، مسئولین بزرگوار به خصوص مدیران دوره تحصیلم در حوزه علمیه سفیران هدایت تبریز ، که ذکر نام یکایک آنان بر این صفحه نمی گنجد تشکر کنم.
از پدر ، مادر و همسر عزیزم که در طول تحصیل با حمایت های معنوی خود در تکمیل تحصیلاتم کمک شایانی به من کردند.
عزیزانم همیشه نیازمند محبت ، لطف و دعای خیر شما هستم.
چکیده
عوام واژه ای است که در علوم فقهی شیعه از دیر باز مطرح بوده است ، اما از دو دهه گذشته واژه عوام و خواص بیشتر در میان عامه مردم مورد استفاده قرار گرفته است.
در اصطلاح عامیانه خواص یعنی مردم خاص و ویژه و ضد عوام ، واژه عوام هم به مردمانی اطلاق می شود که از ظاهر بین هستند و برای تشخیص حق از باطل باید از دیگران تقلید کنند.
وقتی که از خواص صحبت به میان می آید همه در این فکر هستند که خواص جمعی از افراد تحصیل کرده است ، در این پژوهش ثابت نموده ایم که چنین نیست و افراد با ایمان قوی ، دارای قدرت تحلیل مسائل و با بصیرت از گروه خواص بوده تا جایی که از تحصیلات بالایی نیز برخوردار نبوده اند.
عوامل انحراف خواص ، به سه عامل موثر تقسیم می شود که عبارتند از ، عوامل اخلاقی ، اعتقادی (عقیدتی ، فکری) و سیاسی – اجتماعی هستند ، گرایش به مظاهر دنیوی ، استفاده از مال حرام ، ولایت ناپذیری ، نداشتن ایمان واقعی ، بی بصیرتی و ملاحظات خویشاوندی از عوامل موثر در انحراف خواص هستند ، که با توضیح ، بیان و تکمیل این عوامل به ارائه راهکار برای جلوگیری از انحراف توده خواص اشاره نموده ایم.
با توجه به عوامل انحراف خواص ، اگر بخواهیم جلوی انحراف آنان را بگیریم ، تقویت ایمان و باور ، تقویت ولایت پذیری و تقویت بصیرت در این مساله تاثیر گذار خواهد بود.
عوام جامعه نباید تنها به تقلید و تابعیت از دیگران بسنده نمایند بلکه باید درصدد باشند که از عوام زدگی دور شده و به گروه خواص بپیوندند.
کلید واژه : عوام و خواص ، خواص از منظر قرآن ، عوامل انحراف خواص ، پیشگیری از انحراف خواص.
مقدمه