عوامل انحراف خواص از منظر قرآن کریم صفحه 30

این ستمگران در پیشگاه پروردگارشان (برای حساب و جزا) نگه داشته شده اند، درحالی که هر کدام گناه خود را به گردن دیگری می اندازد (از وضع آنها تعجب می کنی)! مستضعفان به مستکبران می گویند: اگر شما نبودید، ما مؤمن بودیم!.

مستضعفان بهانه می آورند که اگر شما مستکبران نبودید، ما مؤمن بودیم و این پیروی از عقاید شما بود که ما را دچار عذاب الهی کرد. اما خداوند این بهانه را قبول نکرده و همان طور که به مستکبران، ظالم می گوید ، به مستضعفان نیز ظالم گفته است. بنابراین در این آیه و آیات مشابه(1) ، که گفت وگوی مستضعفان در مقابل مستکبران را آورده، مستضعفان را نیز در زمرۀ ظالمان بر شمرده است.

وَءَاخَرُونَ مُرْجَوْنَ لِأَمْرِ اللَّهِ إِمَّا یُعَذِّبُهُمْ وَإِمّا یَتُوبُ عَلَیْهِمْ وَاللَّهُ عَلِیمٌ حَکِیمٌ(2)؛ و گروه دیگری هستند که کارشان به خواست الهی واگذار شده است یا عذابشان می کند و یا (به خاطر توبه و پشیمانی)، به آنان لطف می کند و خداوند دانا و حکیم است.

در ذیل آیه فوق " حمران" از امام صادق (ع) درباره این گروه پرسید ، امام (ع) فرمودند:

آنان کسانی هستند که ایمان نیاورده اند (در اثر نداشتن شناخت) و کافر و منکر هم نیستند ، آنان منتظر دستور خداوند (برای عذاب یا عفو) هستند. (3)

2-2-3-1- مستضعف مادی

این گروه افرادی مانند مسلمانان صدر اسلام اند که هیچ گونه امکانات مادی برای دفع ستم مستکبران نداشتند ، خداوند از این واقعیت خبر داده و آنان را مستضعف می نامد ، این استعمال با معنای لغوی استضعاف نیز هماهنگی دارد؛ زیرا کسانی که ضعیف شمرده شده اند ، واقعاً هم می توانند ضعیف باشند و این دو با هم تنافی ندارد؛ بلکه بیشترین سازگاری معنای لغوی با

1- غافر (40) ، آیات 47 و 48.
2- توبه (9) ، آیه 106.
3- سید هاشم برهانی ، البرهان فی تفسیر القرآن ، ج2 ، قم ، انتشارات موسسه اسماعیلیان ، ص 161.