عوامل انحراف خواص از منظر قرآن کریم صفحه 32

مستضعفان ظالم عوام و توده های مؤمن جامعه هستند که سلطه ی سلاطین ظلم و جور را پذیرفته اند و حاضر نیستند از وطن و خانواده خود رفته و به دیار آزادی مهاجرت کنند.

إِنَّ الَّذِینَ تَوَفَهُمُ الْمَلَئِکَهُ ظَالِمِی أَنْفُسِهِمْ قَالُواْ فِیمَ کُنْتُمْ قَالُواْ کُنَّا مُسْتَضْعَفِینَ فِی الْأَرْضِ قَالُواْ أَلَمْ تَکُنْ أَرْضُ اللَّهِ وَ سِعَهً فَتُهَاجِرُواْ فِیَها فَأُولِکَ مَأْوَیهُمْ جَهَنَّمُ وَسَآءَتْ مَصِیراً(1)؛ آنان که فرشتگان جانشان را در حالی می گیرند که بر خویش ستمکارند، چون بدانان گفته می شود: در چه حال بودید؟ گویند: ما در زمین مستضعف بودیم. می گویند: آیا زمین خدا وسیع نبود که در آن هجرت کنید؟ پس اینان جایگاهشان جهنم است و چه بد جایگاهی است.

بنابر روایات فراوان این آیه درباره گروهی از مسلمانان است که کفّار مکّه مردم آن شهر (مکه) را به جنگ با مسلمانان فراخواندند و تهدید کردند که همه باید شرکت کنند و هر کس تخلّف کند ، خانه اش ویران و اموالش مصادره خواهد شد. برخی از مسلمانان هم که ساکن مکّه بودند و هنوز هجرت نکرده بودند، از ترس جان، همراه کفّار به جبهه ی جنگ با مسلمانان آمدند و در "بدر" کشته شدند ، آیه نازل شد و آنان را که به ماندن در محیط کفر و ترک هجرت ، به خویش ستم کرده بودند ، توبیخ کرد و مقصر دانست. (2)

در روایات آمده است: کسی که به خاطر حفظ دین خود، حتّی یک قدم هجرت کند ، اهل بهشت و همنشین حضرت محمّد (ص) و ابراهیم (ع) است. (3)

ب) مستضعفان کافر

گروهی از عوام در جامعه هستند که توان شناخت حق را دارند و ندای حق به گوش آنان رسیده است ، ولی برای انتخاب راه صحیح به عقل خود رجوع نمی کنند و در برابر ظلم و

1- نساء (4) ، آیه 97.
2- محسن قرائتی ، تفسیر نور ، چاپ جدید ، تهران ، مرکز فرهنگی درسهایی از قرآن ، 1388 ، ذیل آیه مورد بحث.
3- محمد بن شاه مرتضی فیض کاشانی ، تفسیر صافی ، تهران ، انتشارات صدر ، ذیل آیه مورد بحث.