دیدار در عصر غیبت؛ از نفی تا اثبات صفحه 168

محدث نوری: ایشان در جواب پنجم از توقیع، نظر سید بحرالعلوم را نقل کرده است. (1)

علی اکبر نهاوندی: ایشان نیز نظر سید بحرالعلوم را نقل کرده است. (2)

یدالله دوزدوزانی:

فاعلم انک اذا سبرت القصص و الحکایات قلّما تجد مورداً یصح السند فیه و الدلاله ... و لا یحتاج حینئذ إلی التأویل و التوجیه لان النادر لا یکسر العموم و الاطلاق؛ (3)

بدان که اگر در داستان ها و حکایات دیدار امام بررسی کنی، کمتر موردی را می یابی که از نظر سند و دلالت تمام باشد ... و در این صورت دیگر نیازی به توجیه و تأویل نیست؛ چون موارد نادر، عموم و اطلاق را نمی شکند.

به نظر نگارنده، سخن مرحوم نهاوندی که این توقیع به دیدار موالیان تخصیص خورده، جا ندارد؛ زیرا آنها تخصصاً خارجند و اصلاً شامل این توقیع نیستند تا تخصیصاً خارج شده باشند.

نبود دلیل یقین آور

چنان که در گذشته بحث شد، اگر ضعف سند توقیع علی بن محمد سمری را که موجب عدم حجیت آن می شود نپذیریم، قطعاً باید قبول نماییم که خبر واحد است و کثرت و تواتری که بعضی ادعا کردند، اثبات شدنی نیست. خبر واحد هرچند حجت است، اما بر خلاف روایت های متعدد و متواتر که یقین آورند، ظن آور است. بنابراین

1- جنه المأوی، چاپ در بحار الانوار، ج53، ص320.
2- العبقری الحسان، ج2، ص206.
3- تحقیق لطیف حول التوقیع الشریف، ص81.