دیدار در عصر غیبت؛ از نفی تا اثبات صفحه 59

ج) دلیل عقلی - عرفانی

فلاسفه و عرفا نیز برای اثبات وجود انسان کامل که تعبیر دیگر امام و حجت است، دلایل عقلی - عرفانی بسیاری آورده اند. (1) مشهور ترین این دلیل ها، برهان علت غایی یا هدف آفرینش است. بیان خود برهان و نحوه دلالت آن از موضوع این تحقیق خارج است و ما آن را به عنوان اصل موضوعی پذیرفته و تنها کلام علمای این فن را می آوریم:

1. صائن الدّین ابن ترکه:

ثبت انّ غایه الحرکه الایجادیَّه هو ظهور الحق فی المظهر التامِّ المطلق الشامل لجمیع جزئیّات المظاهر؛ (2)

ثابت شده که هدف از حرکت ایجادی همان ظهور حق در وجود مظهر تام و مطلق است که همه جزئیات مظهرها را دربر می گیرد.

علامه حسن حسن زاده آملی در توضیح کلام مؤلف کتاب تمهید القواعد می نویسد:

مراد از مظهر تام در عبارت ابن ترکه علی صائن الدین، انسان کامل است. در قبل دانسته شد که کمال عالم کونی انسان کامل است و این حکم محکم عارف بالله است که غایت حرکت وجودی و ایجادی انسان کامل است. پس نتیجه این فصل خطاب، این که عالم کونی و نشأه عنصری هیچ گاه از انسان کامل که غایت و کمال عالم است و حجه الله و خلیفه الله است خالی نیست. (3)

1- نک: دلایل عقلی و نقلی امامت و مهدویت.
2- تمهید القواعد، ص244.
3- نهج الولایه، ص60.