آثار تربیتی اعتقاد به مهدویت صفحه 11

ج) شیوههای تربیت در فرهنگ اسلامی

در توضیح شیوه های تربیت، پرداختن به راه ها و روشهای تربیتی و ویژگیهای مربی که مهمترین رکن در اجرای روشهاست، لازم به نظر میرسد.

راه ها و روشها: با توجه به نگرش درستی که دین درباره انسان، هستی و زندگی ایجاد میکند، انسان مؤمن، راه و هدف و برنامه زندگی دنیوی و اخروی خویش را از مربیان خود، یعنی خداوند، انبیا و اوصیای آنها میگیرد و با میل و رغبت و آزادانه در مسیر انجام وظیفه حرکت میکند و به آینده امیدوار است.

ایمان، یکی از ارزشهای مهم نفسانی است که پرورش آن باید جزء برنامه مربیان باشد؛ به تعبیری، پرورش ایمان و استفاده از آن، یکی از شیوه های مهم تربیتی بهشمار میرود که مربیان باید از آن بهره گیرند. وجود انبیا و اولیا در جایگاه مربیان بشر، از جانب رب، دقیقاً به منظور پرورش این امر مهم بوده است. (1)

در مورد عقل نیز یکی از بهترین راه ها در تعلیم و تربیت، پرورش و تقویت عقل است؛ چرا که عقل در کنترل و تعدیل غرایز و تمایلات و دعوت به کارهای نیک و تقید به مکارم اخلاق، نقش بزرگی دارد. مشکلات اخلاقی و اجتماعی انسان، بیشتر معلول نادانی و ضعف نیروی عقل است. اگر عقل نیرومند باشد، زمام نفس را در اختیار میگیرد و طبق مصالح واقعی، آن را اداره میکند و فرد، سعادتمند خواهد شد.

بنابراین مربیان الهی وظیفه دارند پرورش عقل را جزء برنامه های تربیتی خود قرار دهند و از این طریق، متربی را در صراط مستقیم انسانیت هدایت کنند. به همین دلیل است که اسلام به عقل و پرورش آن، توجه خاص دارد. (2)

پس در یک کلام، شیوه های اصلی تربیت در فرهنگ اسلامی، دو راه تربیت ایمانی و تربیت عقلانی است که هر یک با روشهای خاص (3) خود، در تربیت انسان الهی نقش

1- فلسفه تعلیم و تربیت، ج2، ص .37
2- همان، ص .38
3- برای آشنایی با روش های تربیت عقلانی بر اساس آیات و روایات و بحث های تربیتی، ر.ک: بقره (2): آیه 17؛ انفال (8): آیه 22؛ یونس (10): آیه100؛ کلینی، الکافی، ج1، ص10، ح20؛ ابن ابی فراس، تنبیه الخواطر، ج1، ص52؛ تمیمی آمدی، تصنیف غررالحکم و دررالکلم، ص 58، باب ثمره؛ امام جعفر صادق علیه السلام، مصباح الشریعه، ص 152 و153، باب مشاوره؛ کراجکی، کنز الفوائد، ج1، ص368؛ مجلسی، بحارالأنوار، ج1، ص106، ح37 و ص198؛ گامی به سوی نظریه پردازی در تعلیم و تربیت اسلامی، ص 76 و77؛ فلسفه تعلیم و تربیت، ج2، ص 59 -48 . برای آشنایی با روش های تربیت ایمانی )بر سه محور تربیت عقیدتی، تربیت معنوی و تربیت اخلاقی)، ر.ک: گامی به سوی نظریه پردازی در تعلیم و تربیت اسلامی، ص 78 و 81 و 83؛ تعلیم و تربیت در اسلام، ص 94، 131 - 126، 158، 213، 251 -236؛ اصول و فلسفه تعلیم و تربیت، ص .240