آثار تربیتی اعتقاد به مهدویت صفحه 53

حکومتهای ظالم، جنبشهای مردمی را تشکیل میدادند و با رهبری این جنبشها و ایجاد وحدت در میان مردم (در منابع تاریخی در مورد موافقت ائمه علیهم السلام یا مخالفت آنان با برخی رهبران این گروه ها، اختلافنظر است)، در ترویج و گسترش فرهنگ مهدوی نقش مؤثری داشتند. اقدامات کیسانیه، ابومسلمیه، واقفیه، اسماعیلیه و... در بین مردم، نشان از آن دارد که اعتقاد به مهدویت در میان مسلمانان و شیعیان، امری کاملاً شناخته شده و شایع بوده است که در جای خود به برخی از این موارد اشاره خواهیم کرد.

از سوی دیگر، برخی شاگردان و دوستداران ائمه علیهم السلام از طریق تألیف کتاب در ترویج فرهنگ مهدوی مؤثر بودهاند و با تألیف و تصنیف کتابهایی در موضوع غیبت، حتی دوران پیش از غیبت و در زمان حضور ائمه علیهم السلام، در این امر پیشقدم شدهاند. بدین ترتیب، هم مردم آموختند که مصدر رجوع آنان فقیهان و عالمان دین هستند و هم عالمان دانستند که باید مصادر و مراجع علمی مورد نیاز را به گونهای متقن و ثابت در دسترس مردم قرار دهند.

واقفیان از پیشگامان تألیف کتاب بودند؛ ابراهیمبنصالح انماطی، علیبنحسن طاهری و ابنسماعه، از سران واقفیه و صاحب کتاب در موضوع مهدویت هستند. در امامیه نیز علیبنمهزیار اهوازی با کتاب الملاحم و کتاب القائم، (1) حسنبنمحبوب سراء با کتاب المشیخه (2) در موضوع غیبت و فضلبنشاذان نیشابوری با کتاب اثبات الرجعه و القائم، (3) در امر گسترش فرهنگ مهدوی خوش درخشیدند. (4)

1- النجاشی، رجال، ص253، ش .664
2- الطوسی، الفهرست، ص41، ش .151
3- النجاشی، رجال، ص306، ش .840
4- حسن حسین زاده شانه چی، «غیبت صغری و وضعیت علمی - فرهنگی شیعه (1)»، مجله موعود، ش 27، سال ششم، ص 80.