آثار تربیتی اعتقاد به مهدویت صفحه 88

و مدعیان مهدویت قرار دادیم، در عصر غیبت کبری نیز با همین مبنا، ولی متناسب با شرایط و احوالات این عصر و بیان نکات دیگر، بحث خود را دنبال میکنیم.

الف) انتظار همراه با صبر و امید

در طول هزاره اول اسلامی در ایران، از دوران حکومت خلفا، امویان و عباسیان تا زمان مغولان و تیموریان و... و پیش از سلسله صفوی، مذهب رایج، مذهب اهل سنت بوده است. برنامه مذهب شیعه در مقابل ظلم و ستم و بیعدالتی حکام، انتظار و امید به زندگی در بازگشت امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده است. (1) عدهای این انتظار را همراه با صبر و قرار دادن نمادی برای انتظار خود، دنبال میکردند که برخی از مصادیق آن عبارتند از:

1. پس از حملات ویران گر و وحشیانه مغول به ایران و حاکمیت آنان بر جان و مال و ناموس مردم، شیعیان نشانه های ظهور را نزدیک میدیدند. یاقوت حموی، مورخ معروف قرن هفتم، مینویسد: «در سالهای نخست حمله مغول، در شهر کاشان که کانون تشیع بود، مردم شهر هر روز هنگام سپیدهدم، از دروازه شهر خارج میشدند و اسب زین کردهای را با خود میبردند تا حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، در صورت ظهور بر آن سوار شوند». (2)

2. همچنین در زمان فرمانروایی سربداران، یکی از فرمانروایان سربدار، مسئله مهدویت و انتظار ظهور مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف را احیا کرد؛ تا آنجا که دستور داد نظیر همین عمل در شهر سبزوار که یکی از مراکز تشیع بود، صورت گیرد و هر صبحگاه و شامگاه، اسب زینکردهای را در ابتدای شهر آماده نگه دارند تا اگر امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف ظهور کردند، بیمرکب نباشند. (3) به بیان «میرخواند» در روضه الصفا: «هر بامداد و شب، به انتظار صاحب الزمان، اسب

1- «امام عصر و جنبش های مردمی»، تبیان،19/7/1382، www.tebyan.net.
2- «مدعیان دروغین در نهضت های سیاسی - اجتماعی»، مجله موعود، ش22، ص80 (رجوع شد به: ای. پ پطروشفسکی، نهضت سربداران خراسان، ص 15 و 16).
3- هادی مشگان، «تحولات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی عصر سربداران»، پایگاه تخصصی مقالات مجمع جهانی شیعه شناسی، 1392، www.shiastudies.net؛ «مدعیان دروغین در نهضت های سیاسی - اجتماعی»، مجله موعود، ش 22، ص 81.