مقدمه
حکمت الهی بر این تعلق گرفته است که، زمان دقیق برخی از وقایع که در آینده اتفاق می افتد و در سرنوشت مردم و جهان مؤثر است، مشخص نگردد. همانند معاد و ظهور حضرت ولی عصر. از این جمله است رجعت، که نمی توان تاریخ دقیق آن را با ذکر سال و ماه و روز معین نمود. در این زمینه حضرت علی(ع) حدیثی از پیامبر(ص) نقل می کند: «فلما اخبرهم رسول الله ما یکون من الرجعه، قالوا متی یکون هذا؟ قال الله: قل یا محمد ان ادری اقریب ما توعدون ام یجعل له ربی امدا» [1] . آن هنگام که رسول خدا مردم را به وقایع رجعت آگاه نمود، از وی پرسیدند: آن رجعت در چه زمانی اتفاق می افتد؟ خداوند به پیامبرش وحی فرمود: بگو من نمی دانم (فقط خداوند از آن آگاه است) که آنچه وعده داده شده نزدیک است و یا آنکه خداوند برای آن، مدت (طولانی) قرار داده است.
رجعت شهدای کربلا
همان طور که می دانیم هنگام رجعت، گروهی از انبیا و امامان معصوم: به دنیا برمی گردند. برخی حضرت را یاری می دهند و برخی دیگر بعد از ظهور به مدت طولانی در روی زمین حکومت صالحان را تشکیل خواهند داد. در حدیثی از امام باقر(ع) می خوانیم که شهدای کربلا، بویژه سالار شهیدان حسین بن علی(ع)، به دنیا برمی گردد و دارای حکومت طولانی روی زمین خواهد بود.امام باقر(ع) فرمود: «قال الحسین لاصحابه قبل ان یقتل...فابشروا فوالله لئن قتلونا فانا نرد علی نبینا، قال: ثم امکث ما شاءالله فاکون اول من ینشق الارض عنه، فاخرج خرجه یوافق ذلک خرجه امیرالمؤمنین(ع)...» [2] . امام حسین(ع) قبل از آنکه شهید شود، به یارانش
فرمود:... بشارت باد بر شما که اگر کشته شویم، به سوی پیامبر خویش برمی گردیم. سپس فرمود: پس آن مقدار که خداوند بخواهد در قبر خواهیم ماند، و من اولین کسی خواهم بود که رجعت می کند، پس خروج می کنم مانند خروج امیرالمؤمنین(ع)... در احادیث [3] بسیاری آمده که اولین کسی که در روز رجعت، خروج می کند حسین بن علی(ع) است و در پاکسازی زمین از کافران و منافقان شرکت خواهد نمود.
رجعت پیامبر اسلام
ابی خالد کابلی از امام سجاد(ع) نقل کرده که آن حضرت در تفسیر آیه شریفه «ان الذی فرض علیک القرآن لرادک الی معاد» [4] فرمودند: در مورد آیه ای که می فرماید; آنکه قرآن را بر تو فرض نمود، تو را به معاد و بازگشتگاه بر می گرداند، فرمودند: «یرجع الیکم نبیکم»; [5] پیامبرتان بار دیگر به سوی شما برمی گردد مطابق این روایت می توان گفت که منظور از معاد (زمان موعود) روز رجعت است که در آن زمان پیامبر اکرم(ص) به دنیا رجعت می کند. روشن است که منظور از «یرجع الیکم نبیکم» این نیست که مردم در قیامت و سرای دیگر پیامبر را ملاقات می کنند، زیرا در این صورت می بایست اینگونه تعبیر می شد که «ترجعون الی نبیکم» علاوه بر این، حضرت از آن واقعه، به رجوع تعبیر کرده است و با توجه به اینکه حضرت از دنیا رحلت کرده اند، معنای رجوع در مورد ایشان، بازگشت به دنیا پس از مرگ خواهد بود. پس بر خلاف آنان که می پندارند، رجعت توسط ابن سبا وارد تشیع شد، باید گفت که اندیشه رجعت از همان سالهای آغاز پیدایش اسلام مطرح شد اگر چه این اندیشه در آن سالهای آغازین به
جهت غامض بودنش هنوز میان مردم جایگاه اصلی خود را پیدا نکرده بود و دوره بعدی به واسطه بحثها و تالیفات متعدد، بتدریج رشد و توسعه پیدا کرد.