تاریخ قرآن صفحه 18

دمشق را داشت که وفات آنها بعد از سال 720 بوده است «1» یعنی آنها یک قرن کامل عمر کرده‌اند.

در پایان، سخن از منابع پژوهش باقی می‌ماند. من شذوذ را از هر دو سطح آن برگرفته و در جمع‌آوری موارد شاذ به کتابهای «المحتسب»، «مختصر البدیع»، «شواذ القراءة» و «البحر المحیط» تکیه کردم؛ چنان که به کتاب «المصاحف» از ابن ابو داود و برخی از تفاسیر مثل قرطبی و کشّاف در برخی از مشکلات تکیه نموده‌ام.

شیوه پژوهش‌

شیوه پژوهش

به روشنی پیداست که نخستین گام در شناخت مشکل، یعنی فهم تاریخ قرآن، پژوهش در باب علّت شذوذ و آغاز ورود شاذ در قرائتها است.

قرائتها، دیوان ویژگیهای زبان عربی است و فراگیری همه سطوح پژوهشی در امور شاذ در یک رساله- با هر حجمی- ممکن نیست، چنان که بررسی تمام پدیده‌های آوایی در این امور شاذ که غالبا کثرت و تناقض آن میان قبایل و گاهی در یک قبیله واحد بر پیچیدگی تاریخ زبان فصیح دلالت دارد؛ ممکن نیست. همچنین بررسی همه آن در یک پژوهش ممکن نیست، لذا بر آن شدیم تا سطحی از پژوهش را انجام دهیم که به گشودن افقهای تازه‌ای برای تعمّق اسرار زبان قرآن و تحوّل آن در گذر تاریخ کمک نماید.

این کتاب شامل هفت فصل است که در آنها به تاریخ قرآن، ابتدا از مسأله حروف هفتگانه [حدیث الاحرف السبعة] تا پایان آنچه که درباره قرائتهای شاذ به مفهوم عامّ آن نوشته شده پرداختیم. روش ما در این کتاب، روشی است تاریخی با تکیه ویژه به نقد روشهای خاورشناسان و کسانی که از آنها برگرفته‌اند و پرداختن به آنچه که تلاشهای پیشین در باب مشکلات خاص تاریخ قرآن از آن اهمال کرده‌اند:

فصل اوّل: بررسی و پژوهش پیرامون حدیث حروف هفتگانه با ارجاع به