تاریخ قرآن صفحه 9

5- به این چهار منبع، کتاب «المصاحف» از ابن ابی داوود سجستانی، اضافه می‌شود.

بنابر آنچه، بعدا بیان خواهیم کرد، این منابع در بردارنده بیشتر نوشته‌هایی است درباره شواذ که در تاریخ ذکری از آنها به میان آمده است. با بررسی این منابع، تمام روایتهای آن را بررسی کرده و برای ضبط دقیق وجوه قرائتی و کامل نمودن سندها، روایات را مقایسه و نقل کردم؛ بدین ترتیب مجموعه زیادی از روایات به ترتیب قاریان و به همراه تمام آنچه که در تفسیر آنها در منابع و مراجع مختلف گفته شده، برایم حاصل شد. بعد از اطمینان به اتمام این کار، به معرفی زمینه‌های شذوذ قرائتها و روش نویسندگان آن، به ویژه ابن خالویه، ابن جنّی، کرمانی و ابو حیّان پرداختم، به این اعتبار که آنها قرائتهای شاذ را به طور کلی ثبت نموده‌اند. این در حالی است که سجستانی روش خود را محدود کرده و آن را در روایت اختلاف مصاحفی که بر شمرده و- در کنار آنچه که در تاریخ قرآن روایت شده- محدود نموده است.

لذا بر خود لازم می‌دانم که در این دیباچه به معرفی منابع و معیارهای شذوذ قرائتها از نظر صاحب نظران آن بپردازم.

منابع پژوهش و روش صاحبان آن‌

اشاره

منابع پژوهش و روش صاحبان آن

در مطالب این پژوهش، دو نوع منبع از هم متمایزند که بیانگر دو سطح از شاذ- علاوه بر مراجع تاریخ قرآن- می‌باشند و می‌توان در پرتو این دو سطح، به منابع و روش صاحبان آنها حکم کرد.

سطح نخست:

سطح نخست:

نماینده این سطح، ابو بکر احمد بن موسی بن عباس بن مجاهد (در گذشته به سال 324 ه. ق.) است. وی نخستین کسی است که نظام مشهور قرائتها را وضع نمود، لذا نقطه آغازین در وضع و دسته‌بندی نمودن قرائتهای شاذ به حساب می‌آید زیرا وی با تقسیم‌بندی هفتگانه قرائتها [قرائات سبعه نوعی شذوذ نسبی را به وجود آورد، به طوری که غیر از این قرائتها را شاذ بر شمرد و در عمل، کتابش را درباره قرائتهای شاذ نوشت و حدّ و میزان بین قرائتهای هفتگانه خود