فرهنگ الفبایی مهدویت پیرامون حضرت مهدی (عج) صفحه 626

در موارد بایسته به کار می گرفتند. در مواردی ممکن بود که برخی از وکیلان برای یک بار امام زمان علیه السلام را ملاقات کنند؛ چنان که «محمد بن احمد قطّان» (از وکیلان ابو جعفر نایب دوم) به ملاقات امام علیه السلام نایل آمد.

(کمال الدین و تمام النعمه، ج 1، ص 442.)

اما معمولاً آنان تحت نظر نایب خاصّ امام، انجام وظیفه می کردند. به نقل از احمد بن متیل قمی، ابو جعفر ده وکیل در بغداد داشته که نزدیکترین آنان به وی «حسین بن روح» بود - که بعداً نایب سوم شد.

(الغیبه، ص 225.)

از دیگر نزدیکان وی، «جعفر بن احمد بن متیل» بوده که از دید بسیاری وی جانشینی ابو جعفر خواهد بود. از روایتی دیگر، معلوم می شود که در برابر اموال داده شده به وکیلان، قبوضی از آنان دریافت می شد؛ امّا از نائب خاصّ، چنین قبوضی دریافت نمی گردید و زمانی که ابوالقاسم حسین بن روح را به جانشینی برگزید، دستور داد که از وی قبوضی نخواهند.

(همان، ص 225 و 226؛ حیات فکری و سیاسی امامان شیعه علیه السلام، ص 236، پژوهشی پیرامون زندگانی نواب خاصّ امام زمان علیه السلام، ص 85.)

حضرت در انتخاب نواب خاصّ، به افرادی توجه داشت که از درجه اخلاص بالاتری بهره مند باشند و به هیچ عنوان، اسرار نیابت و محل و مکان امام را نشان ندهند، این طور نبود که بگوییم این نایبان «فقیه ترین و دانشمندترین» افراد زمان خود بودند و البته نیاز هم به این مسأله نبود؛ چون مهم ترین وظیفه آنان، وساطت بین امام و مردم بود و همه مسائل فقهی، شرعی و مشکلات علمی را از امام علیه السلام می گرفتند و

در اختیار مردم قرار می دادند، پس آن چیزی که در «وکالت» و نیابت مهم و رکن اساسی محسوب می شد، اخلاص، رازداری و بردباری بود.

(تاریخ غیبت صغری، ص 372.)

نیابت خاص