نظریه پردازی درباره آینده جهان صفحه 39

ص:46

1- 30. انسان و حقوق طبیعی او، ص 490.

2- 31. چندگونگی و آزادگی در اسلام، حسن صفار، ص 68.

و گرفتاری های بشر است، که با این اسلوب ها بتواند ایجاد رفاه و عدالت را در جامعه بشری پیاده کند. حال اگر متفکر قانون شناس از این دو مرحله بگذرد می تواند به وضع قانون سعادت آفرین که رفاه مادّی بشر را تضمین می کند برسد.

نقد

این طرح برای ضمانت سعادت و خوشبختی بشریّت و نجات از ظلم و تعدّی همانند طرح سابق از جهاتی قابل مناقشه و نقد است که به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

1 - در مباحث اعتقادی اسلام به این نکته اشاره شده است که بشر عاجز از درک مصالح حقیقی خود است. و نیز نمی تواند مفهوم عدل را درک کند. و در نتیجه آن دو مرحله که در اصل طرح ذکر شده را نمی تواند طی کرده و آن ها را به طور کامل بپیماید تا به قانونی برسد که واقعاً و از همه جوانب سعادت بشر را تأمین نموده و او را به عدل حقیقی برساند. و تنها راه پیمودن دو مرحله پیشین راه حکمت الهی و وحی از ماورای طبیعت است، اما فهم بشری که جدای از وحی باشد همان گونه که در این طرح به آن اشاره شد به هیچ وجه نمی تواند به آن مستوای عالی برسد.

2 - متفکران قانون دان چه به صورت فردی و یا گروهی از آنجا که مصالح شخصی و یا گروهی داشته و در صدد جلب منافع مادّی برای خود یا گروه خود می باشند، لذا بسیار دشوار به نظر می رسد که بتوانند ذهن خود را از هر گونه شوائب خالص کنند تا به قانون کامل که سعادت بشر را تأمین کند برسند. و با این احتمال که به واقع بسیار نزدیک است چگونه می توان به یک قانون جامع