انس با قرآن و سیر مطالعاتی در دانش های قرآنی (عمومی - نیمه تخصصی - تخصصی) صفحه 15

سکوت برای شنیدن قرآن در همه موارد و همه جا مطلوب است و استماع قرآن مستحب است(1) و در نماز جماعت هنگام شنیدن قرائت امام جماعت برای مأموم واجب است(2). کلمه استماع به معنای شنیدن با میل (اصغاء) است(3). بر خلاف کلمه «سماع» که فقط شنیدن یا به گوش خوردن است(4).

این آیه شریفه دو وظیفه برای ما مشخص فرمود:

الف: سکوت در هنگام تلاوت آیات خدا که مقدمه استماع است(5).

ب: شنیدن با میل و دقت یعنی به معنا و مفهوم کلام توجه کردن. از امام سجاد (علیه السلام) نقل شده است که:

«هر کس حرفی از کتاب خدا را بشنود بدون اینکه خود قرائت کند، خداوند برایش حسنه ای می نویسد و یکی از گناهان او را محو می کند و مقام او را یک درجه بالا می برد»(6).

تذکر: این مرتبه از بهره برداری قرآن نیز شامل همه افراد اجتماع می شود و حتی کسانی که قادر به خواندن قرآن نیستند می توانند با شنیدن آیات حق دل را صفا دهند.

1- (1) ر. ک: استفتائات قرآنی، ص 147.
2- (2) تفسیر نمونه، ج 7، ص 70 و 72.
3- (3) ر. ک: مفردات راغب، ماده «سمع».
4- (4) استماع از باب افتعال است و نوعی زحمت را می رساند یعنی شنیدن با زحمت. مثل تفاوت کسب و اکتساب.
5- (5) چرا انصات در آیه بعد از استماع آمده است؟ جواب: واو در عربی ترتیب را نمی رساند و شاید در اینجا می خواسته بگوید استماع و انصات همراه هم لازم است. هر چند که در واقع سکوت مقدمه فهم و شنیدن قرآن است.
6- (6) «من استمع حرفاً من کتاب اللّه عزّ وجلّ من غیر قرائته کتب اللّه له حسنه ومحا عنه سیّئه ورفع له درجهً» اصول کافی، ج 2، ص 448.