- مقدمه 1
- اشاره 7
- گفتار اول: واژه شناسی حفظ قرآن 7
- 1. حفظ 7
- 2. ذکر 9
- 3. حمل القرآن 11
- 4. جمع القرآن 12
- 5. وعی 13
- 6. استظهار 13
- گفتار دوم: تاریخچه حفظ قرآن 14
- 1. پیامبر، اولین حافظ قرآن 14
- اشاره 15
- 2. اهتمام صحابه به حفظ قرآن 15
- الف) حافظان مهاجر 17
- ب) حافظان انصار 17
- ج) حافظان زن 17
- 3. قدرت حافظه عرب 18
- 2. مضمون زندگی بخش آیات الاهی 20
- 1. بلاغت و فصاحت قرآن 20
- اشاره 20
- 3. اهتمام و سفارش پیامبر به «حفظ» قرآن 21
- 4. جایگاه والای حافظان 22
- 5. پاداش اخروی 22
- 1. حفظ قرآن در قرآن 23
- گفتار چهارم: اهمیت حفظ قرآن 23
- 2. حفظ قرآن و پاداش آن در کلام معصومان(علیهم السلام) 23
- اشاره 23
- ج) ایمنی از عذاب الاهی 24
- الف) هم نشینی با فرشتگان 24
- ب) در شمار بزرگان امت جای گرفتن 24
- ه-) مشمول آمرزش الاهی 25
- د) آبادی قلب 25
- ز) پذیرفته شدن شفاعت 26
- و) پاداش مضاعف 26
- 3. حفظ قرآن در سیره معصومان 27
- اشاره 27
- ط) دریافت پاداش انبیا 27
- ب) حفظ قرآن در جایگاه مهریه 28
- ج) تقدم حافظان در صحنه های اجتماعی 29
- د) اختصاص مستمری از بیت المال 30
- اشاره 31
- گفتار پنجم: اهمیت و ضرورت حفظ قرآن در زمان حال 31
- 1. انس با قرآن و عمل به آن 32
- 2. بهره مندی از عبادت 32
- 3. انس با تلاوت 33
- 5. نجات از تنهایی 34
- 8. غنا و بی نیازی 35
- 7. بهره مندی از پاداش و مقامات اخروی 35
- 9. آبادی و احیای قلب 36
- 10. دریافت پاداش پیامبران 36
- 11. محبوبیت و احترام در دنیا و آخرت 37
- 12. فراگیری عملی همه مهارت های تلاوت قرآن 37
- 14. ایجاد فضای قرآنی در میان جامعه و جوانان و دوری از مفاسد 38
- 13. تقویت حافظه 38
- گفتار ششم: اهمیت حفظ قرآن برای طالبان علوم دینی و مبلغان 39
- 16. جایگزین کردن نغمه های زیبای قرآن به جای آهنگ های نامطلوب 39
- اشاره 39
- اشاره 41
- ب) شهید اول(قدس سره) 41
- الف) سید بن طاووس(قدس سره) 41
- حفظ قرآن و سیره و کلام بزرگان 41
- ج) شهید ثانی(قدس سره) 41
- د) ملا فتح الله کاشانی(قدس سره) 42
- و) امام خمینی(قدس سره) 43
- ح) آیت الله بهجت(قدس سره) 46
- ط) آیت الله مکارم شیرازی دام ظله 46
- ی ) علامه حسن زاده آملی دام ظله 47
- ک) آیت الله خزعلی دام ظله 48
- گفتار هفتم: حافظان قرآن الگوهای عملی جامعه 49
- اشاره 49
- 1. عبدالله بن مسعود 50
- 2. جعفر بن ابی طالب 50
- 4. حبیب بن مظاهر 51
- اشاره 51
- اشاره 54
- گفتار اول: سن حفظ (بهترین دوران حفظ قرآن) 54
- 4. ابوالعیناء 55
- 2. سید بن طاووس 55
- 3. رودکی 55
- 1. ابن سینا 55
- 6. ناصرخسرو 56
- 5. حافظ شیرازی 56
- 7. ابن اثیر جزری 56
- 10. فرزدق 57
- 9. ملک المحدثین 57
- 11. فخرالدین عراقی 57
- 16. جبرتی 58
- 15. ابن اللبان 58
- 14. ابوالحسنات 58
- 13. شهاب الدین 58
- 1. حفظ ترتیبی 59
- 2. حفظ موضوعی 59
- اشاره 59
- گفتار دوم: انواع و اشکال حفظ قرآن 59
- اشاره 61
- الف) نیت و هدف 61
- گفتار سوم: مقدمات حفظ قرآن 61
- 1. مقدمات روحی - روانی 61
- ب) انگیزه و اشتیاق 62
- ج) تصمیم، عزم و پشتکار 63
- 2. مقدمات علمی 64
- اشاره 64
- د) توکل 64
- الف) مقدمات علمی ضروری 64
- یکم) آشنایی با معانی و مفاهیم آیات 65
- ب) مقدمات علمی ترجیحی 65
- دوم) آشنایی با قواعد زبان عربی (صرف و نحو) 66
- سوم) آشنایی با علم تجوید 67
- چهارم) آشنایی با نغمات و الحان و سبک های تلاوت در حد خواندن ترتیلی مناسب 67
- 3. مقدمات عملی 68
- اشاره 68
- الف) تعیین سرعت حفظ 69
- ب) انتخاب مصحف مناسب 70
- د) انتخاب جلسه و استاد حفظ 72
- 4. مقدمات آدابی و معنوی 72
- الف) دعا و توسل 72
- ب) پاکیزگی و دوری از گناه 75
- ج) پاکی و طهارت ظاهری 75
- د) طلب یاری از قرآن برای نجات از شیطان 76
- ز) اندیشیدن و تفکر 77
- و) خواندن قرآن به صورت ترتیل 77
- ح) خشوع در قرآن 78
- اشاره 79
- ط) دعای ختم قرآن 79
- گفتار چهارم: تمرکز در حفظ قرآن 79
- اشاره 81
- الف) عوامل بیرونی تمرکز 81
- یکم) عامل زمان 81
- عوامل تمرکز 81
- دوم) مکان حفظ 85
- ب) عوامل درونی تمرکز 87
- پرسش های پایان فصل 92
- اشاره 93
- نکات آغازین 94
- اشاره 94
- 1. حفظ قرآن با شنیدن نوارهای ترتیل 95
- گفتار اول: روش های کلی حفظ قرآن 95
- 2. حفظ قرآن به وسیله کتابت 96
- 3. حفظ قرآن با روش تکرار آیات توسط شخص 97
- 1. خواندن آیات از روی مصحف 97
- گفتار دوم: مراحل حفظ آیات جدید 97
- اشاره 98
- 4. تکرار آیات 98
- 3. استماع ترتیل 98
- حفظ آیات طولانی 100
- 5. نوشتن آیات 101
- چند تذکر کلی 102
- گفتار سوم: حفظ شماره آیات 103
- گفتار چهارم: حفظ آیات مشابه 104
- اشاره 104
- ب) آیات تا حدودی مشابه 105
- الف) آیات و عبارات کاملاً شبیه 105
- ج) جملات و اجزای متشابه 106
- د) فصل ها و مجموعه های مشابه 106
- اشاره 107
- 2. روش ها و تکنیک های حفظ آیات مشابه 107
- ب) یادداشت برداری 107
- الف) تکرار زیاد 107
- ج) کشف علت ها و نسبت ها 108
- د) ایجاد رموز قراردادی (رمزگردانی) 111
- اشاره 113
- 1. برنامه مرور محفوظات 113
- گفتار پنجم: نگهداری و مرور محفوظات 113
- الف) برنامه کوتاه مدت تکرار 114
- ب) برنامه بلندمدت تکرار 114
- الف) مباحثه و پرسش 115
- ب) استفاده از ترتیل برای مرور 115
- 2. روش های نگهداری و مرور محفوظات 115
- اشاره 116
- الف) شرکت در جلسات حفظ قرآن 116
- 3. نقش استاد حفظ و جلسات قرآن در تثبیت محفوظات 116
- ب) استفاده از تجربه استاد و حضور در محضر او 116
- 2. عمل به قرآن 117
- گفتار ششم: وظایف حافظ قرآن 117
- اشاره 117
- 1. فروتنی 117
- 3. نگهداری محفوظات 118
- 4. پرهیز از اشتغال مفرط به کارهای دنیوی 119
- 1. نقطه شروع 122
- نکاتی چند درباره نونهالان 122
- اشاره 122
- 2. سرعت نبخشیدن به «حفظ» 122
- گفتار اول: نونهالان و حفظ قرآن 122
- 3. پرداختن به بازی و تفریح 123
- 4. ایجاد علاقه در نونهالان 123
- اشاره 123
- گفتار دوم: راه های تقویت حافظه 127
- اشاره 127
- 1. خوراکی های توصیه شده برای تقویت حافظه 127
- 4. آفات حافظه 133
- گفتار سوم: ضرورت سامان دهی حافظان و اعطای امتیازات اجتماعی به آنان 133
- 3. عوامل معنوی 133
- گفتار چهارم : بررسی برخی آیات مشابه 136
استظهار در لغت عرب، به معنای نشان دادن، نمایش دادن، به حافظه سپردن و حفظکردن به کار رفته است. (1)
گفتار دوم: تاریخچه حفظ قرآن
1. پیامبر، اولین حافظ قرآن
حفظ آیات الاهی، از نخستین روزهای نزول وحی آغاز شد. پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) اولین حافظ قرآن است و برای فراگرفتن و حفظ آن، بسیار می کوشید. آن حضرت، همراه پیک وحی زبانش را حرکت می داد و شتاب می کرد تا آنچه می شنود، فراموش نکند.
مرحوم طبرسی در شأن نزول آیه (لا تُحَرِّکْ بِهِ لِسانَکَ لِتَعْجَلَ بِهِ إِنَّ عَلَیْنا جَمْعَهُ وَ قُرْآنَهُ) ؛ (2) «(ای رسول ما) در حال وحی، شتابان زبان به قرائت قرآن نگشای که ما خود آن را جمع کرده، (در سینه ات) نگاه می داریم و بر تو می خوانیم.» از ابن عباس چنین نقل می کند: پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) به سبب علاقه شدیدی که به دریافت و حفظ قرآن داشت، هنگامی که پیک وحی آیات را بر او می خواند، همراه وی زبانش را حرکت می داد و شتاب می ورزید تا آنچه می شنود، فراموش نکند. خداوند او را از این کار بازداشت و فرمود: ما آن را برایت جمع می کنیم. (3) حضرت برای اطمینان کامل از محفوظات خویش، آنها را بر فرشته وحی عرضه می کرد. در روایات فراوانی چنان می خوانیم که پیامبر اسلام(صلی الله علیه و آله) در ماه رمضان، هرسال قرآن را تا آنجا که نازل شده بود، با جبرئیل
1- (1) . فرهنگ معاصر عربی - فارسی، ص415.
2- (2) . قیامت، آیه17.
3- (3) . مجمع البیان، ج10، ص197.