- مقدمه 1
- اشاره 7
- 1. حفظ 7
- گفتار اول: واژه شناسی حفظ قرآن 7
- 2. ذکر 9
- 3. حمل القرآن 11
- 4. جمع القرآن 12
- 6. استظهار 13
- 5. وعی 13
- 1. پیامبر، اولین حافظ قرآن 14
- گفتار دوم: تاریخچه حفظ قرآن 14
- 2. اهتمام صحابه به حفظ قرآن 15
- اشاره 15
- الف) حافظان مهاجر 17
- ب) حافظان انصار 17
- ج) حافظان زن 17
- 3. قدرت حافظه عرب 18
- 1. بلاغت و فصاحت قرآن 20
- اشاره 20
- 2. مضمون زندگی بخش آیات الاهی 20
- 3. اهتمام و سفارش پیامبر به «حفظ» قرآن 21
- 4. جایگاه والای حافظان 22
- 5. پاداش اخروی 22
- 1. حفظ قرآن در قرآن 23
- 2. حفظ قرآن و پاداش آن در کلام معصومان(علیهم السلام) 23
- اشاره 23
- گفتار چهارم: اهمیت حفظ قرآن 23
- ج) ایمنی از عذاب الاهی 24
- ب) در شمار بزرگان امت جای گرفتن 24
- الف) هم نشینی با فرشتگان 24
- د) آبادی قلب 25
- ه-) مشمول آمرزش الاهی 25
- و) پاداش مضاعف 26
- ز) پذیرفته شدن شفاعت 26
- اشاره 27
- 3. حفظ قرآن در سیره معصومان 27
- ط) دریافت پاداش انبیا 27
- ب) حفظ قرآن در جایگاه مهریه 28
- ج) تقدم حافظان در صحنه های اجتماعی 29
- د) اختصاص مستمری از بیت المال 30
- اشاره 31
- گفتار پنجم: اهمیت و ضرورت حفظ قرآن در زمان حال 31
- 2. بهره مندی از عبادت 32
- 1. انس با قرآن و عمل به آن 32
- 3. انس با تلاوت 33
- 5. نجات از تنهایی 34
- 7. بهره مندی از پاداش و مقامات اخروی 35
- 8. غنا و بی نیازی 35
- 10. دریافت پاداش پیامبران 36
- 9. آبادی و احیای قلب 36
- 12. فراگیری عملی همه مهارت های تلاوت قرآن 37
- 11. محبوبیت و احترام در دنیا و آخرت 37
- 14. ایجاد فضای قرآنی در میان جامعه و جوانان و دوری از مفاسد 38
- 13. تقویت حافظه 38
- گفتار ششم: اهمیت حفظ قرآن برای طالبان علوم دینی و مبلغان 39
- اشاره 39
- 16. جایگزین کردن نغمه های زیبای قرآن به جای آهنگ های نامطلوب 39
- اشاره 41
- الف) سید بن طاووس(قدس سره) 41
- ب) شهید اول(قدس سره) 41
- ج) شهید ثانی(قدس سره) 41
- حفظ قرآن و سیره و کلام بزرگان 41
- د) ملا فتح الله کاشانی(قدس سره) 42
- و) امام خمینی(قدس سره) 43
- ط) آیت الله مکارم شیرازی دام ظله 46
- ح) آیت الله بهجت(قدس سره) 46
- ی ) علامه حسن زاده آملی دام ظله 47
- ک) آیت الله خزعلی دام ظله 48
- اشاره 49
- گفتار هفتم: حافظان قرآن الگوهای عملی جامعه 49
- 1. عبدالله بن مسعود 50
- 2. جعفر بن ابی طالب 50
- 4. حبیب بن مظاهر 51
- اشاره 51
- اشاره 54
- گفتار اول: سن حفظ (بهترین دوران حفظ قرآن) 54
- 1. ابن سینا 55
- 4. ابوالعیناء 55
- 3. رودکی 55
- 2. سید بن طاووس 55
- 5. حافظ شیرازی 56
- 6. ناصرخسرو 56
- 7. ابن اثیر جزری 56
- 9. ملک المحدثین 57
- 11. فخرالدین عراقی 57
- 10. فرزدق 57
- 13. شهاب الدین 58
- 15. ابن اللبان 58
- 14. ابوالحسنات 58
- 16. جبرتی 58
- 2. حفظ موضوعی 59
- 1. حفظ ترتیبی 59
- گفتار دوم: انواع و اشکال حفظ قرآن 59
- اشاره 59
- الف) نیت و هدف 61
- 1. مقدمات روحی - روانی 61
- گفتار سوم: مقدمات حفظ قرآن 61
- اشاره 61
- ب) انگیزه و اشتیاق 62
- ج) تصمیم، عزم و پشتکار 63
- اشاره 64
- الف) مقدمات علمی ضروری 64
- د) توکل 64
- 2. مقدمات علمی 64
- ب) مقدمات علمی ترجیحی 65
- یکم) آشنایی با معانی و مفاهیم آیات 65
- دوم) آشنایی با قواعد زبان عربی (صرف و نحو) 66
- سوم) آشنایی با علم تجوید 67
- چهارم) آشنایی با نغمات و الحان و سبک های تلاوت در حد خواندن ترتیلی مناسب 67
- 3. مقدمات عملی 68
- اشاره 68
- الف) تعیین سرعت حفظ 69
- ب) انتخاب مصحف مناسب 70
- د) انتخاب جلسه و استاد حفظ 72
- الف) دعا و توسل 72
- 4. مقدمات آدابی و معنوی 72
- ج) پاکی و طهارت ظاهری 75
- ب) پاکیزگی و دوری از گناه 75
- د) طلب یاری از قرآن برای نجات از شیطان 76
- و) خواندن قرآن به صورت ترتیل 77
- ز) اندیشیدن و تفکر 77
- ح) خشوع در قرآن 78
- گفتار چهارم: تمرکز در حفظ قرآن 79
- اشاره 79
- ط) دعای ختم قرآن 79
- عوامل تمرکز 81
- اشاره 81
- یکم) عامل زمان 81
- الف) عوامل بیرونی تمرکز 81
- دوم) مکان حفظ 85
- ب) عوامل درونی تمرکز 87
- پرسش های پایان فصل 92
- اشاره 93
- اشاره 94
- نکات آغازین 94
- 1. حفظ قرآن با شنیدن نوارهای ترتیل 95
- گفتار اول: روش های کلی حفظ قرآن 95
- 2. حفظ قرآن به وسیله کتابت 96
- 1. خواندن آیات از روی مصحف 97
- گفتار دوم: مراحل حفظ آیات جدید 97
- 3. حفظ قرآن با روش تکرار آیات توسط شخص 97
- 4. تکرار آیات 98
- اشاره 98
- 3. استماع ترتیل 98
- حفظ آیات طولانی 100
- 5. نوشتن آیات 101
- چند تذکر کلی 102
- گفتار سوم: حفظ شماره آیات 103
- گفتار چهارم: حفظ آیات مشابه 104
- اشاره 104
- ب) آیات تا حدودی مشابه 105
- الف) آیات و عبارات کاملاً شبیه 105
- ج) جملات و اجزای متشابه 106
- د) فصل ها و مجموعه های مشابه 106
- 2. روش ها و تکنیک های حفظ آیات مشابه 107
- ب) یادداشت برداری 107
- الف) تکرار زیاد 107
- اشاره 107
- ج) کشف علت ها و نسبت ها 108
- د) ایجاد رموز قراردادی (رمزگردانی) 111
- اشاره 113
- 1. برنامه مرور محفوظات 113
- گفتار پنجم: نگهداری و مرور محفوظات 113
- الف) برنامه کوتاه مدت تکرار 114
- ب) برنامه بلندمدت تکرار 114
- الف) مباحثه و پرسش 115
- 2. روش های نگهداری و مرور محفوظات 115
- ب) استفاده از ترتیل برای مرور 115
- الف) شرکت در جلسات حفظ قرآن 116
- اشاره 116
- 3. نقش استاد حفظ و جلسات قرآن در تثبیت محفوظات 116
- ب) استفاده از تجربه استاد و حضور در محضر او 116
- اشاره 117
- گفتار ششم: وظایف حافظ قرآن 117
- 1. فروتنی 117
- 2. عمل به قرآن 117
- 3. نگهداری محفوظات 118
- 4. پرهیز از اشتغال مفرط به کارهای دنیوی 119
- اشاره 122
- گفتار اول: نونهالان و حفظ قرآن 122
- نکاتی چند درباره نونهالان 122
- 2. سرعت نبخشیدن به «حفظ» 122
- 1. نقطه شروع 122
- 3. پرداختن به بازی و تفریح 123
- 4. ایجاد علاقه در نونهالان 123
- اشاره 123
- اشاره 127
- گفتار دوم: راه های تقویت حافظه 127
- 1. خوراکی های توصیه شده برای تقویت حافظه 127
- 3. عوامل معنوی 133
- گفتار سوم: ضرورت سامان دهی حافظان و اعطای امتیازات اجتماعی به آنان 133
- 4. آفات حافظه 133
- گفتار چهارم : بررسی برخی آیات مشابه 136
جان و مال خویش می گذشتند، (1) موضوع حفظ قرآن را جدّی گرفتند و در رأس برنامه های خود را قرار دادند.
4. جایگاه والای حافظان
حافظان قرآن در صدر اسلام از جایگاهی ویژه برخوردار بودند. بزرگان دین و مردم به آنها احترام می گذاشتند و تشویقشان می کردند و در پست های کلیدی و ارزشمند می گماردند. مالک بن انس می گوید: کسی که سوره بقره و آل عمران را به خاطر سپرده بود، در نظر ما بزرگ می نمود. (2)
مولوی در این زمینه چنین سروده است:
ربع قرآن هرکه را محفوظ بود
جدّ فینا از صحابه می شنود
5. پاداش اخروی
پاداش و ثواب هایی که برای حافظان قرآن در نظر گرفته شده نیز در گسترش
1- (1) . در حادثه حدیبیه، چهارمین و آخرین نماینده قریش، «عروه بن مسعود ثقفی» برای گفت وگو نزد پیامبر اسلام¦ آمد. او هنگام مذاکره به ساحت حضرت جسارت کرد. او این طور وانمود می کرد که یاران حضرت در آینده وی را رها می کنند. پیامبر برای این که پاسخی دندان شکن به تهدید عروه دهد، برخاست و وضو گرفت. «عروه» با چشم خود دید که یاران رسول خدا¦ نگذاشتند قطره ای از آب وضوی او به زمین بریزد. بنابراین، به محفل قریش رفت. جریان ملاقات و هدف پیامبر را به سران قریش رسانید و گفت، من شاهان بزرگ را دیده ام. قدرت های بزرگی مانند قدرت کسرا، قیصر روم و سلطان حبشه را مشاهده کرده ام؛ ولی موقعیت هیچ کدام مانند محمد نبود. من با دیدگان خود مشاهده کردم که یارانش نگذاشتند، قطره آبی از وضوی او به زمین بریزد و برای تبرک آن را تقسیم کردند. اگر مویی از محمد بیفتد، بی درنگ آن را برمی دارند (جعفر سبحانی، فروغ ابدیت، ج 2، ص 188 و ص 189).
2- (2) . الاتقان، ج1، نوع19، ص229.