- مقدمه 1
- گفتار اول: واژه شناسی حفظ قرآن 7
- 1. حفظ 7
- اشاره 7
- 2. ذکر 9
- 3. حمل القرآن 11
- 4. جمع القرآن 12
- 5. وعی 13
- 6. استظهار 13
- گفتار دوم: تاریخچه حفظ قرآن 14
- 1. پیامبر، اولین حافظ قرآن 14
- اشاره 15
- 2. اهتمام صحابه به حفظ قرآن 15
- الف) حافظان مهاجر 17
- ب) حافظان انصار 17
- ج) حافظان زن 17
- 3. قدرت حافظه عرب 18
- 2. مضمون زندگی بخش آیات الاهی 20
- 1. بلاغت و فصاحت قرآن 20
- اشاره 20
- 3. اهتمام و سفارش پیامبر به «حفظ» قرآن 21
- 5. پاداش اخروی 22
- 4. جایگاه والای حافظان 22
- 1. حفظ قرآن در قرآن 23
- 2. حفظ قرآن و پاداش آن در کلام معصومان(علیهم السلام) 23
- گفتار چهارم: اهمیت حفظ قرآن 23
- اشاره 23
- ج) ایمنی از عذاب الاهی 24
- الف) هم نشینی با فرشتگان 24
- ب) در شمار بزرگان امت جای گرفتن 24
- ه-) مشمول آمرزش الاهی 25
- د) آبادی قلب 25
- و) پاداش مضاعف 26
- ز) پذیرفته شدن شفاعت 26
- اشاره 27
- 3. حفظ قرآن در سیره معصومان 27
- ط) دریافت پاداش انبیا 27
- ب) حفظ قرآن در جایگاه مهریه 28
- ج) تقدم حافظان در صحنه های اجتماعی 29
- د) اختصاص مستمری از بیت المال 30
- اشاره 31
- گفتار پنجم: اهمیت و ضرورت حفظ قرآن در زمان حال 31
- 1. انس با قرآن و عمل به آن 32
- 2. بهره مندی از عبادت 32
- 3. انس با تلاوت 33
- 5. نجات از تنهایی 34
- 8. غنا و بی نیازی 35
- 7. بهره مندی از پاداش و مقامات اخروی 35
- 9. آبادی و احیای قلب 36
- 10. دریافت پاداش پیامبران 36
- 12. فراگیری عملی همه مهارت های تلاوت قرآن 37
- 11. محبوبیت و احترام در دنیا و آخرت 37
- 13. تقویت حافظه 38
- 14. ایجاد فضای قرآنی در میان جامعه و جوانان و دوری از مفاسد 38
- 16. جایگزین کردن نغمه های زیبای قرآن به جای آهنگ های نامطلوب 39
- اشاره 39
- گفتار ششم: اهمیت حفظ قرآن برای طالبان علوم دینی و مبلغان 39
- اشاره 41
- ب) شهید اول(قدس سره) 41
- الف) سید بن طاووس(قدس سره) 41
- حفظ قرآن و سیره و کلام بزرگان 41
- ج) شهید ثانی(قدس سره) 41
- د) ملا فتح الله کاشانی(قدس سره) 42
- و) امام خمینی(قدس سره) 43
- ح) آیت الله بهجت(قدس سره) 46
- ط) آیت الله مکارم شیرازی دام ظله 46
- ی ) علامه حسن زاده آملی دام ظله 47
- ک) آیت الله خزعلی دام ظله 48
- گفتار هفتم: حافظان قرآن الگوهای عملی جامعه 49
- اشاره 49
- 1. عبدالله بن مسعود 50
- 2. جعفر بن ابی طالب 50
- 4. حبیب بن مظاهر 51
- اشاره 51
- اشاره 54
- گفتار اول: سن حفظ (بهترین دوران حفظ قرآن) 54
- 3. رودکی 55
- 2. سید بن طاووس 55
- 4. ابوالعیناء 55
- 1. ابن سینا 55
- 6. ناصرخسرو 56
- 5. حافظ شیرازی 56
- 7. ابن اثیر جزری 56
- 9. ملک المحدثین 57
- 10. فرزدق 57
- 11. فخرالدین عراقی 57
- 14. ابوالحسنات 58
- 16. جبرتی 58
- 15. ابن اللبان 58
- 13. شهاب الدین 58
- 2. حفظ موضوعی 59
- 1. حفظ ترتیبی 59
- اشاره 59
- گفتار دوم: انواع و اشکال حفظ قرآن 59
- الف) نیت و هدف 61
- اشاره 61
- گفتار سوم: مقدمات حفظ قرآن 61
- 1. مقدمات روحی - روانی 61
- ب) انگیزه و اشتیاق 62
- ج) تصمیم، عزم و پشتکار 63
- 2. مقدمات علمی 64
- د) توکل 64
- الف) مقدمات علمی ضروری 64
- اشاره 64
- ب) مقدمات علمی ترجیحی 65
- یکم) آشنایی با معانی و مفاهیم آیات 65
- دوم) آشنایی با قواعد زبان عربی (صرف و نحو) 66
- سوم) آشنایی با علم تجوید 67
- چهارم) آشنایی با نغمات و الحان و سبک های تلاوت در حد خواندن ترتیلی مناسب 67
- 3. مقدمات عملی 68
- اشاره 68
- الف) تعیین سرعت حفظ 69
- ب) انتخاب مصحف مناسب 70
- د) انتخاب جلسه و استاد حفظ 72
- الف) دعا و توسل 72
- 4. مقدمات آدابی و معنوی 72
- ج) پاکی و طهارت ظاهری 75
- ب) پاکیزگی و دوری از گناه 75
- د) طلب یاری از قرآن برای نجات از شیطان 76
- و) خواندن قرآن به صورت ترتیل 77
- ز) اندیشیدن و تفکر 77
- ح) خشوع در قرآن 78
- ط) دعای ختم قرآن 79
- اشاره 79
- گفتار چهارم: تمرکز در حفظ قرآن 79
- یکم) عامل زمان 81
- اشاره 81
- الف) عوامل بیرونی تمرکز 81
- عوامل تمرکز 81
- دوم) مکان حفظ 85
- ب) عوامل درونی تمرکز 87
- پرسش های پایان فصل 92
- اشاره 93
- نکات آغازین 94
- اشاره 94
- 1. حفظ قرآن با شنیدن نوارهای ترتیل 95
- گفتار اول: روش های کلی حفظ قرآن 95
- 2. حفظ قرآن به وسیله کتابت 96
- 1. خواندن آیات از روی مصحف 97
- گفتار دوم: مراحل حفظ آیات جدید 97
- 3. حفظ قرآن با روش تکرار آیات توسط شخص 97
- 4. تکرار آیات 98
- اشاره 98
- 3. استماع ترتیل 98
- حفظ آیات طولانی 100
- 5. نوشتن آیات 101
- چند تذکر کلی 102
- گفتار سوم: حفظ شماره آیات 103
- گفتار چهارم: حفظ آیات مشابه 104
- اشاره 104
- ب) آیات تا حدودی مشابه 105
- الف) آیات و عبارات کاملاً شبیه 105
- ج) جملات و اجزای متشابه 106
- د) فصل ها و مجموعه های مشابه 106
- اشاره 107
- 2. روش ها و تکنیک های حفظ آیات مشابه 107
- ب) یادداشت برداری 107
- الف) تکرار زیاد 107
- ج) کشف علت ها و نسبت ها 108
- د) ایجاد رموز قراردادی (رمزگردانی) 111
- 1. برنامه مرور محفوظات 113
- اشاره 113
- گفتار پنجم: نگهداری و مرور محفوظات 113
- الف) برنامه کوتاه مدت تکرار 114
- ب) برنامه بلندمدت تکرار 114
- الف) مباحثه و پرسش 115
- ب) استفاده از ترتیل برای مرور 115
- 2. روش های نگهداری و مرور محفوظات 115
- اشاره 116
- 3. نقش استاد حفظ و جلسات قرآن در تثبیت محفوظات 116
- الف) شرکت در جلسات حفظ قرآن 116
- ب) استفاده از تجربه استاد و حضور در محضر او 116
- اشاره 117
- 2. عمل به قرآن 117
- گفتار ششم: وظایف حافظ قرآن 117
- 1. فروتنی 117
- 3. نگهداری محفوظات 118
- 4. پرهیز از اشتغال مفرط به کارهای دنیوی 119
- 2. سرعت نبخشیدن به «حفظ» 122
- نکاتی چند درباره نونهالان 122
- گفتار اول: نونهالان و حفظ قرآن 122
- اشاره 122
- 1. نقطه شروع 122
- 3. پرداختن به بازی و تفریح 123
- 4. ایجاد علاقه در نونهالان 123
- اشاره 123
- گفتار دوم: راه های تقویت حافظه 127
- اشاره 127
- 1. خوراکی های توصیه شده برای تقویت حافظه 127
- 3. عوامل معنوی 133
- 4. آفات حافظه 133
- گفتار سوم: ضرورت سامان دهی حافظان و اعطای امتیازات اجتماعی به آنان 133
- گفتار چهارم : بررسی برخی آیات مشابه 136
می دانم. حضرت فرمود: بروید، این شخص سرپرست و امیر شماست. گفتند: شخصی که شما می فرمایید، از همه جوان تر است! پیامبر(صلی الله علیه و آله) فرمود: او سوره بقره را می داند. (1) در عصر نبوی، حفظ قرآن چنان اهمیت داشت که حتی غلامان حافظ نیز بر مردم عادی مقدم شمرده می شدند. وقتی مهاجران به مدینه هجرت کردند، سالم (غلام ابوحذیفه)، به این دلیل که از همه به فنون قرائت و حفظ قرآن آشناتر بود، امامت جماعت آنها را برعهده داشت. (2)
د) اختصاص مستمری از بیت المال
قاریان و حافظان قرآن در موضوعات مادی نیز از توجه ویژه برخوردار بودند و بخشی از بیت المال به آنان اختصاص داشت. امیر مؤمنان(صلی الله علیه و آله) فرمود: آن که اسلام را بپذیرد، فرمان بردار باشد و قرآن را قرائت و حفظ کند، هر سال دویست دینار از بیت المال بهره مند می شود و اگر در دنیا به طور کامل به او داده نشود، روز قیامت که نیاز بیشتری دارد، دریافت خواهد کرد:
«من دخل فی الاسلام طائعا و قرأ القرآن ظاهرا فله فی کل سنه مائتا دینار فی بیت مال المسلمین ان منع فی الدنیا اخذها یوم القیامه وافیه احوج ما یکون الیها». (3)در منابع تاریخی می خوانیم که امام علی(علیه السلام) به آنان که قرآن قرائت می کردند، دوهزار دوهزار از بیت المال اختصاص می داد. (4) برخی از مراجع
1- (1) . مجمع البیان، ج1، ص32.
2- (2) . محمد سالم محیسن، معجم حفاظ القرآن عبر التاریخ، ج1، ص257.
3- (3) . مجمع البیان، ج1، ص86. باید توجه داشت که عبارت «قرأ القرآن ظاهرا»، به معنای حفظکردن قرآن است و این، یک معنای کنایی می باشد. (ر.ک: لسان العرب و تاج العروس، ماده ظهر). بنابراین، ترجمه این عبارت به «خواندن قرآن به طور آشکار» درست نیست؛ چنان که برخی از مترجمانِ تفسیر مجمع البیان، این گونه معنا کرده اند.
4- (4) . ان علینا فرض لمن قرأ القرآن الفین، الفین (کنز العمال، ج2، ص239).