- مقدمه 1
- اشاره 7
- گفتار اول: واژه شناسی حفظ قرآن 7
- 1. حفظ 7
- 2. ذکر 9
- 3. حمل القرآن 11
- 4. جمع القرآن 12
- 5. وعی 13
- 6. استظهار 13
- گفتار دوم: تاریخچه حفظ قرآن 14
- 1. پیامبر، اولین حافظ قرآن 14
- اشاره 15
- 2. اهتمام صحابه به حفظ قرآن 15
- الف) حافظان مهاجر 17
- ج) حافظان زن 17
- ب) حافظان انصار 17
- 3. قدرت حافظه عرب 18
- 1. بلاغت و فصاحت قرآن 20
- 2. مضمون زندگی بخش آیات الاهی 20
- اشاره 20
- 3. اهتمام و سفارش پیامبر به «حفظ» قرآن 21
- 4. جایگاه والای حافظان 22
- 5. پاداش اخروی 22
- اشاره 23
- 2. حفظ قرآن و پاداش آن در کلام معصومان(علیهم السلام) 23
- گفتار چهارم: اهمیت حفظ قرآن 23
- 1. حفظ قرآن در قرآن 23
- ج) ایمنی از عذاب الاهی 24
- ب) در شمار بزرگان امت جای گرفتن 24
- الف) هم نشینی با فرشتگان 24
- د) آبادی قلب 25
- ه-) مشمول آمرزش الاهی 25
- ز) پذیرفته شدن شفاعت 26
- و) پاداش مضاعف 26
- اشاره 27
- ط) دریافت پاداش انبیا 27
- 3. حفظ قرآن در سیره معصومان 27
- ب) حفظ قرآن در جایگاه مهریه 28
- ج) تقدم حافظان در صحنه های اجتماعی 29
- د) اختصاص مستمری از بیت المال 30
- اشاره 31
- گفتار پنجم: اهمیت و ضرورت حفظ قرآن در زمان حال 31
- 1. انس با قرآن و عمل به آن 32
- 2. بهره مندی از عبادت 32
- 3. انس با تلاوت 33
- 5. نجات از تنهایی 34
- 8. غنا و بی نیازی 35
- 7. بهره مندی از پاداش و مقامات اخروی 35
- 9. آبادی و احیای قلب 36
- 10. دریافت پاداش پیامبران 36
- 12. فراگیری عملی همه مهارت های تلاوت قرآن 37
- 11. محبوبیت و احترام در دنیا و آخرت 37
- 14. ایجاد فضای قرآنی در میان جامعه و جوانان و دوری از مفاسد 38
- 13. تقویت حافظه 38
- اشاره 39
- 16. جایگزین کردن نغمه های زیبای قرآن به جای آهنگ های نامطلوب 39
- گفتار ششم: اهمیت حفظ قرآن برای طالبان علوم دینی و مبلغان 39
- حفظ قرآن و سیره و کلام بزرگان 41
- الف) سید بن طاووس(قدس سره) 41
- ب) شهید اول(قدس سره) 41
- ج) شهید ثانی(قدس سره) 41
- اشاره 41
- د) ملا فتح الله کاشانی(قدس سره) 42
- و) امام خمینی(قدس سره) 43
- ط) آیت الله مکارم شیرازی دام ظله 46
- ح) آیت الله بهجت(قدس سره) 46
- ی ) علامه حسن زاده آملی دام ظله 47
- ک) آیت الله خزعلی دام ظله 48
- اشاره 49
- گفتار هفتم: حافظان قرآن الگوهای عملی جامعه 49
- 2. جعفر بن ابی طالب 50
- 1. عبدالله بن مسعود 50
- 4. حبیب بن مظاهر 51
- اشاره 51
- اشاره 54
- گفتار اول: سن حفظ (بهترین دوران حفظ قرآن) 54
- 3. رودکی 55
- 2. سید بن طاووس 55
- 4. ابوالعیناء 55
- 1. ابن سینا 55
- 6. ناصرخسرو 56
- 5. حافظ شیرازی 56
- 7. ابن اثیر جزری 56
- 10. فرزدق 57
- 9. ملک المحدثین 57
- 11. فخرالدین عراقی 57
- 13. شهاب الدین 58
- 15. ابن اللبان 58
- 16. جبرتی 58
- 14. ابوالحسنات 58
- 2. حفظ موضوعی 59
- 1. حفظ ترتیبی 59
- گفتار دوم: انواع و اشکال حفظ قرآن 59
- اشاره 59
- 1. مقدمات روحی - روانی 61
- گفتار سوم: مقدمات حفظ قرآن 61
- الف) نیت و هدف 61
- اشاره 61
- ب) انگیزه و اشتیاق 62
- ج) تصمیم، عزم و پشتکار 63
- اشاره 64
- الف) مقدمات علمی ضروری 64
- 2. مقدمات علمی 64
- د) توکل 64
- یکم) آشنایی با معانی و مفاهیم آیات 65
- ب) مقدمات علمی ترجیحی 65
- دوم) آشنایی با قواعد زبان عربی (صرف و نحو) 66
- سوم) آشنایی با علم تجوید 67
- چهارم) آشنایی با نغمات و الحان و سبک های تلاوت در حد خواندن ترتیلی مناسب 67
- 3. مقدمات عملی 68
- اشاره 68
- الف) تعیین سرعت حفظ 69
- ب) انتخاب مصحف مناسب 70
- د) انتخاب جلسه و استاد حفظ 72
- 4. مقدمات آدابی و معنوی 72
- الف) دعا و توسل 72
- ج) پاکی و طهارت ظاهری 75
- ب) پاکیزگی و دوری از گناه 75
- د) طلب یاری از قرآن برای نجات از شیطان 76
- و) خواندن قرآن به صورت ترتیل 77
- ز) اندیشیدن و تفکر 77
- ح) خشوع در قرآن 78
- اشاره 79
- گفتار چهارم: تمرکز در حفظ قرآن 79
- ط) دعای ختم قرآن 79
- اشاره 81
- یکم) عامل زمان 81
- عوامل تمرکز 81
- الف) عوامل بیرونی تمرکز 81
- دوم) مکان حفظ 85
- ب) عوامل درونی تمرکز 87
- پرسش های پایان فصل 92
- اشاره 93
- اشاره 94
- نکات آغازین 94
- 1. حفظ قرآن با شنیدن نوارهای ترتیل 95
- گفتار اول: روش های کلی حفظ قرآن 95
- 2. حفظ قرآن به وسیله کتابت 96
- 3. حفظ قرآن با روش تکرار آیات توسط شخص 97
- گفتار دوم: مراحل حفظ آیات جدید 97
- 1. خواندن آیات از روی مصحف 97
- 4. تکرار آیات 98
- 3. استماع ترتیل 98
- اشاره 98
- حفظ آیات طولانی 100
- 5. نوشتن آیات 101
- چند تذکر کلی 102
- گفتار سوم: حفظ شماره آیات 103
- اشاره 104
- گفتار چهارم: حفظ آیات مشابه 104
- الف) آیات و عبارات کاملاً شبیه 105
- ب) آیات تا حدودی مشابه 105
- د) فصل ها و مجموعه های مشابه 106
- ج) جملات و اجزای متشابه 106
- 2. روش ها و تکنیک های حفظ آیات مشابه 107
- ب) یادداشت برداری 107
- اشاره 107
- الف) تکرار زیاد 107
- ج) کشف علت ها و نسبت ها 108
- د) ایجاد رموز قراردادی (رمزگردانی) 111
- گفتار پنجم: نگهداری و مرور محفوظات 113
- اشاره 113
- 1. برنامه مرور محفوظات 113
- ب) برنامه بلندمدت تکرار 114
- الف) برنامه کوتاه مدت تکرار 114
- ب) استفاده از ترتیل برای مرور 115
- الف) مباحثه و پرسش 115
- 2. روش های نگهداری و مرور محفوظات 115
- الف) شرکت در جلسات حفظ قرآن 116
- ب) استفاده از تجربه استاد و حضور در محضر او 116
- اشاره 116
- 3. نقش استاد حفظ و جلسات قرآن در تثبیت محفوظات 116
- گفتار ششم: وظایف حافظ قرآن 117
- 2. عمل به قرآن 117
- اشاره 117
- 1. فروتنی 117
- 3. نگهداری محفوظات 118
- 4. پرهیز از اشتغال مفرط به کارهای دنیوی 119
- گفتار اول: نونهالان و حفظ قرآن 122
- نکاتی چند درباره نونهالان 122
- اشاره 122
- 2. سرعت نبخشیدن به «حفظ» 122
- 1. نقطه شروع 122
- 3. پرداختن به بازی و تفریح 123
- اشاره 123
- 4. ایجاد علاقه در نونهالان 123
- گفتار دوم: راه های تقویت حافظه 127
- 1. خوراکی های توصیه شده برای تقویت حافظه 127
- اشاره 127
- گفتار سوم: ضرورت سامان دهی حافظان و اعطای امتیازات اجتماعی به آنان 133
- 4. آفات حافظه 133
- 3. عوامل معنوی 133
- گفتار چهارم : بررسی برخی آیات مشابه 136
شده است. یادآوری می شود که واژه «حافظ» در متون ادبی و منابع تاریخی، بعد از نیمه دوم هجری به کار رفته است. (1)
2. ذکر
قرآن خطاب به زنان پیامبر(صلی الله علیه و آله) می فرماید: (وَ اذْکُرْنَ ما یُتْلی فِی بُیُوتِکُنَّ مِنْ آیاتِ اللّهِ وَ الْحِکْمَهِ إِنَّ اللّهَ کانَ لَطِیفاً خَبِیراً) ؛ (2) حکمت و آیات الاهی را که در خانه های شما تلاوت می شود، به خاطر بسپارید (و بدانید که) همانا خداوند مهربان و از همه آگاه است.
در تفسیر آیه، دو احتمال داده شده است: یکی این که «ذکر» در این آیه، در مقابل نسیان (فراموشی) و به معنای حفظ و به خاطرسپردن است و احتمال دیگر این که، ذکر به معنای شکر است؛ یعنی خدا را شکر کنید از این که خداوند شما (زنان پیامبر) را در خانه وحی قرار داده است. علامه طباطبایی رحمه الله در المیزان، تفسیر اول را پسندیده و دومی را ضعیف شمرده است. ایشان در تفسیر این آیه می فرماید:
از ظاهر سیاق برمی آید که مراد از ذکر، معنای مقابل فراموشی باشد که همان یادآوری است، چون این معنا مناسب تأکید و تشدیدی است که در آیات شده است؛ در نتیجه، این آیه به منزله سفارش و وصیتی است بعد از وصیت به امتثال تکالیف که قبلاً متوجه ایشان کرده است و در کلمه «فی بیوتکن» تأکیدی دیگر است، (چون می فهماند مردم باید امتثال امر خدا را از شما یاد بگیرند، آن وقت سزاوار نیست شما که قرآن در خانه هایتان نازل می شود، اوامر خدا را فراموش کنید.) و معنای آیه این است که شما زنان پیغمبر باید آنچه را که در خانه هایتان از آیات خدا و حکمت تلاوت
1- (1) . دایره المعارف تشیع، ج6، ص386.
2- (2) . احزاب، آیه34.