ادوار فقه صفحه 20

حقیقی بشر یعنی کمالات فردی و جمعی، جسمی و روحی و

معاشی و معادی او را از همه جهت تامین می کند «1».

2- افراد بشر از لحاظ امور دنیوی باید خود را افراد یک خانواده بشمار آورند و برادرانه بهم یاری کنند. پس قانون کامل به اعتبار همان معاش و دنیا نیز باید به ایجاد این غرض، توجه و نظر داشته باشند.

3- قانون باید چنان باشد که افراد از صمیم دل خود را با هم برابر و برادر دانند و در شئون زندگی به مساوات، بلکه مواسات که لازمۀ برادری می باشد، قیام و اقدام کنند و از زیاده روی نسبت به یک دیگر خودداری نمایند.

این امور در نظر قانون مقدس اسلام از کمالات اجتماع است پس بلحاظ دنیا هم باید منظور قانونگذار باشد.

از جملۀ اخیر این آیه هم منافع دنیوی قانون استشعار و منافع اخروی آن استظهار می گردد.

و در این آیه از همان سوره کَمٰا أَرْسَلْنٰا فِیکُمْ رَسُولًا مِنْکُمْ یَتْلُوا عَلَیْکُمْ آیٰاتِنٰا وَ یُزَکِّیکُمْ وَ یُعَلِّمُکُمُ الْکِتٰابَ وَ الْحِکْمَهَ وَ

یُعَلِّمُکُمْ مٰا لَمْ تَکُونُوا تَعْلَمُونَ به رعایت مصالح روحی و آموختن حکمت و تزکیۀ نفس اشاره شده و در قسمت اخیر این آیه تصریح باین حقیقت شده که قانون مربوط باین امور و احکام و دستورهایی راجع باین شئون از حدود اطلاعات و معلومات شما بیرون و از حوصلۀ دریافت و ادراک بشر افزون است.

و در این آیه از سورۀ النحل وَ نَزَّلْنٰا عَلَیْکَ الْکِتٰابَ تِبْیٰاناً لِکُلِّ شَیْ ءٍ وَ هُدیً وَ رَحْمَهً وَ بُشْریٰ لِلْمُسْلِمِینَ اموری چند از اغراض عالیه قانون دینی یاد گردیده است.