ادوار فقه صفحه 26

به آخرت ارتباط دارد عبادات است و اموری که بدنیا ارتباط دارد یا به عبارت نیازمند است یا نه آن چه به عبارتی حاجت ندارد احکام و سیاسات و آن چه به عبارت نیازمند می باشد یا از دو طرف نیازمند است یا از یک طرف نخست عقود و دوم ایقاعات است.

به لحاظی دیگر شئون کلی هر فرد از سه جهت بیرون نیست بدین قرار:

1- جهت شخصی (از قبیل امور مربوط به اخلاق و آداب).

2- جهت ربطی با خالق (عبادیات).

3- جهت ربطی با مخلوق (عقود- ایقاعات- احکام و سیاسات- به لحاظی «1») فقه اسلامی همۀ آن جهات را شامل و تعین تکلیف نسبت بتمام آن مراحل را متکفل می باشد و به همین جهت، چنانکه در بحث از علت غائی قانون دانسته و گفته شد، برترین و بهترین غایات و اغراض قانونی، هدف و غایت این قانون شریف است.