ادوار فقه صفحه 323

نماز قضاء

چنانکه ارباب سیر نوشته اند در موقع مراجعت از غزوۀ خیبر (سال ششم یا هفتم، باختلاف) از پیغمبر (ص) و اصحاب به واسطۀ

غلبۀ خواب نماز صبح فوت گردیده و حکم قضاء فوائت تشریع شده است «1» در فروع کافی روایاتی در این باره نقل گردیده که از آن جمله است به اسنادش از مفید بن اعرج از حضرت صادق (ع) که آن حضرت چنین گفته است: «نام رسول اللّٰه صلّی اللّٰه علیه و آله عن الصّبح و اللّٰه عزّ و جلّ أنامه حتّی طلعت الشّمس علیه و کان ذلک رحمه من ربّک للنّاس.. «2»»

و در روایتی دیگر است «.. فانّ رسول اللّٰه رقد عن صلاه الفجر حتی طلعت الشمس ثم صلّاها حین استیقظ..»

______________________________
(1) فقهاء برای وجوب قضاء نماز به آیۀ 63 از سورۀ الفرقان (وَ هُوَ الَّذِی جَعَلَ اللَّیْلَ وَ النَّهٰارَ خِلْفَهً لِمَنْ أَرٰادَ أَنْ یَذَّکَّرَ أَوْ أَرٰادَ شُکُوراً) استدلال کرده اند و اگر این آیه به مناسبت این که در سورۀ (مکّی) می باشد، صدورش در واقعۀ خیبر و برای بیان تشریع حکم نماز قضاء مورد انکار گردد و از این روی در اصل استدلال فقیهان به آن خدشه و اشکالی پیش آید شاید روایت نبوی، که در «کنز العرفان» بدین عبارت «من فاتته فریضه فلیقضها کما فاتته» نقل شده در همان واقعه صدور یافته و تشریع این حکم به وسیلۀ (سنت) معلوم گردیده باشد.
(2) میر داماد در کتاب «الرّواشح السّماویّه» در راشحۀ 25 چنین افاده کرده است «.. و شیخ ما صدوق، عروۀ اسلام، ابو جعفر بن بابویه در کتاب «من لا یحضره الفقیه» در احکام «سهو در نماز» از سعید اعرج حدیث سهو پیغمبر (ص) را چنین روایت کرده که گفت: از حضرت صادق (ع) شنیدم که گفت: «ان اللّٰه تبارک و تعالی انام رسوله عن

صلاه الفجر حتی طلعت الشمس» آن گاه گفت: «فبدأ صلّی الرّکعتین اللتین قبل الفجر ثمّ صلّی الفجر. و اسهاه فی صلاته فسلّم فی رکعتین» آن گاه آن چه را ذو الشمالین گفته وصف کرده پس از آن گفته است: «و انّما فعل ذلک به رحمه لهذه الامه.. الحدیث» ابن بابویه پس از این حدیث چنین افاده کرده:

و کسانی که سهو نبی (ص) را نپذیرفته اند گفته اند: در میان صحابه کسی به نام ذو الیدین نبوده..»