ادوار فقه صفحه 36

فقه در اصطلاح

فقه، که معنی لغوی و عرفی آن و هم معنی متداولش در صدر

اسلام دانسته شد، بحسب اصطلاح فقیهان به عباراتی مختلف تعریف شده که از میان آن تعاریف، عبارت «علم به احکام شرعی از ادلۀ تفصیلی آنها..» تداولی بیشتر و شهرتی زیادتر نصیب و بهره اش گشته است.

سید نعمه اللّٰه جزایری «1» در طی «اجوبۀ مسائل سید علی نهاوندی»، بناء بنقل صاحب روضات «2»، چنین گفته است: «اعلم ان الفقه بحسب اللغه، الفهم ثم نقل إلی معنی آخر یناسب المعنی اللغوی مناسبه المسبب للسبب او النوع للجنس و رسّموه بالعلم بالأحکام الشرعیه الفرعیه عن ادلتها التفصیلیه فعلا او قوه قریبه..» «3»

فقه در این تألیف

اکنون باید دانسته شود که در عبارت «ادوار فقه» از لفظ فقه چه معنی اراده شده: معنی متعارف صدر اسلام منظور است یا معنی اصطلاحی فقیهان یا معنی دیگری غیر از هر دو؟

______________________________
(1) سید نعمه اللّٰه صاحب تألیفات زیاد و از شاگردان مجلسی دوم بوده که در بیست و سیم ماه شوال از سال هزار و صد و دوازده (1112) هجری قمری وفات یافته است.
(2)- سید محمد باقر بن سید زین العابدین خوانساری از شاگردان شیخ محمد تقی، صاحب هدایه المسترشدین (حاشیه بر معالم)، بوده. در هزار و دویست و بیست و شش (1226) قمری هجری در خوانسار بدنیا آمده و در هزار و سیصد و سیزده (1313) قمری در اصفهان از دنیا رفته است.
(3)- شهید دوم در کتاب تمهید القواعد پس از این که گفته است: «و الفقه لغه، الفهم و اصطلاحا: «العلم بالأحکام الشرعیه العملیه المکتسب من ادلتها التفصیلیه» و در بارۀ جامع و مانع بودن این تعریف به تفصیل سخن رانده چنین گفته است: «و قد یطلق الفقه عرفا علی تحصیل جمله من الاحکام

و ان کان عن تقلید و هو معنی شائع الآن».