- اشاره 1
- فصل اول:کلیات 1
- 1. تبیین موضوع 2
- 2. ضرورت و فایده پژوهش 5
- اشاره 5
- 2.1. فوائد انسان شناسی از منظر معارف دینی 6
- 2.2. فوائد انسان شناسی برای زندگی بشری 11
- 3.پیشینه موضوع 15
- اشاره 15
- 3.1. پیشینه انسان شناسی در اندیشه دینی 16
- 3.2. پیشینه انسان شناسی در اندیشه علمی معاصر 18
- 4. روش شناسی اثر 20
- 5.1. انسان شناسی 22
- 5.مفاهیم و واژه های کلیدی 22
- 5.2. شیعه و تشیع 22
- 5.3. سبک زندگی 23
- 5.4. مهدویت 23
- 6.سطوح و لایه های گوناگون انسان شناسی 25
- فصل دوم: انسان شناسی جسمی 29
- اشاره 29
- پیش در آمد 30
- اشاره 32
- 1.1. مرحله نطفه و سلول های جنسی آدمی 32
- 1.سیر پیدایش بدن آدمی 32
- 1.2. از لقاح تا تولد 33
- 1.3. از تولد تا مرگ 34
- اشاره 35
- 2. دیدگاههای موجود درباره انسانشناسی جسمی 35
- 2.1. انسان شناسی جسمیِ تکسویه 36
- 2.2. انسان شناسی جسمیِ ترکیبی 40
- 3. دیدگاه شیعه درباره انسانشناسی جسمی 43
- اشاره 43
- 3.1. طینت، سنگ بنای انسان شناسی جسمانی 44
- 3.2. تنوع طینت ها 46
- 3.3. موطن بودن طینت برای روح 47
- 3.4. طینت و مسأله جبر و اختیار 51
- 3.5. نسبت زندگی دینی با مسأله طینت 53
- 3.6. تأثیر ایمان به غیب بر جسم آدمی 54
- 4. نسبت انسان با طبیعت 56
- 5.1. کمال و نجات 58
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی جسمی 58
- 5.2. انسان کامل 59
- 5.4. فلسفه تاریخ 60
- 5.3. آرمان شهر 60
- سخن پایانی 62
- اشاره 63
- فصل سوم: انسان شناسی روحی 63
- پیش درآمد 64
- 1. روح چیست؟ 64
- 2. پیشینه روحشناسی 65
- 3. پرسش های اساسی درباره روح 69
- 4. دیدگاه قرآن درباره روح انسانی 72
- اشاره 72
- اشاره 72
- 4.1. چگونگی خلقت روح انسانی 72
- 4.1.1. خلقت انسانهای نخست 73
- 4.1.2. خلقت باقی انسانها 75
- 4.2. حقیقت و ابعاد وجودی روح 77
- اشاره 82
- 5. مسأله فطرت 82
- 5.1. نسبت بحث فطرت با مهدویت 84
- 5.2. فطرت در قرآن 85
- 5.3. دامنه و انواع فطریات 87
- 6. رابطه و نسبت روح و بدن 92
- اشاره 92
- 6.1. رابطه روح و بدن در انسان های کمالجو 92
- 6.2. رابطه روح و بدن در انسان کامل 95
- 7. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی روح 96
- اشاره 96
- 7.1. کمال و نجات 97
- 7.3. آرمان شهر 99
- 7.2. انسان کامل 99
- سخن پایانی 100
- 7.4. فلسفه تاریخ 100
- فصل چهارم:انسان شناسی جنسیتی 102
- اشاره 102
- پیش درآمد 103
- 2. دیدگاههای موجود درباره حقیقت زن و مرد 105
- 1. نسبت بحث انسان شناسی جنسیتی با مهدویت 105
- اشاره 105
- 2.1. نظریه تفاوت های جسمی و اشتراک روحی 108
- 2.2. نظریه پیوستگی روح و جسم (اثبات روح مردانه و زنانه) 112
- 3. چگونگی تفکیک روح به مردانه و زنانه 115
- 4. دستاوردهای نظریه تفکیک روح به مردانه و زنانه 117
- 4.1. اصالت خانواده 117
- 4.2. تفاوت حقوق زن و مرد 122
- 4.3. لزوم وجود زن کامل 125
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسانشناسی جنسیتی 128
- 5.1.کمال و نجات 128
- اشاره 128
- 5.2. انسان کامل 129
- 5.3. مدینه فاضله 130
- 5.4. فلسفه تاریخ 131
- سخن پایانی 133
- فصل پنجم:انسان شناسی رشد 134
- اشاره 134
- پیش درآمد 135
- 1. نسبت بحث انسان شناسی رشد و مهدویت 139
- 2. رشد از منظر علم و تمدن معاصر 140
- اشاره 140
- 2.1. نقد دیدگاه علمی رشد 145
- اشاره 149
- 2.2.1. کمال و نجات 149
- 2.2. بازخوانی مهدویت بر مبنای دیدگاه علمی رشد 149
- 2.2.3. آرمان شهر 150
- 2.2.4. فلسفه تاریخ 150
- 2.2.2. انسان کامل 150
- اشاره 151
- 3. رشد از منظر فلسفه اسلامی 151
- 3.1. نقد دیدگاه فلسفی رشد 153
- 3.2. بازخوانی مهدویت بر مبنای دیدگاه فلسفی رشد 155
- 4.1.1. نسبت رشد جسم و رشد فطرت 157
- 4.1. رشد انسانهای کمالجو 157
- اشاره 157
- اشاره 157
- 4. رشد از منظر انسان شناسی شیعی 157
- 4.1.2. جایگاه حواس در شکوفایی فطرت 162
- 4.2. رشد انسانهای کامل 166
- 4.3. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسانشناسی رشد 169
- اشاره 169
- 4.3.1. کمال و نجات 169
- 4.3.2. انسان کامل 170
- 4.3.3. آرمان شهر 171
- 4.3.4. فلسفه تاریخ 172
- اشاره 173
- فصل ششم:انسان شناسی اراده 173
- پیش درآمد 174
- 1. نسبت مبحث اراده و اختیار با موضوع مهدویت 175
- 2. بدیهی بودن قدرت اراده و اختیار در انسان 176
- 3.1. جبرگرایی 179
- اشاره 179
- 3. نظریات موجود درباره جبر و اختیار و نسبت آن با مهدویت 179
- 3.2. اختیارگرایی 183
- 3.3. لاجبر و لاتفویض 185
- 4.1. عوامل طبیعی و محیطی 191
- 4. عوامل مؤثر بر اراده انسانی 191
- اشاره 191
- 4.2. عوامل ماورائی 193
- 4.2.1. فرشتگان 193
- 4.2.2. جنیان و شیاطین 194
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای مبحث اراده و اختیار 196
- اشاره 196
- 5.1. کمال و نجات 197
- 5.2. انسان کامل 198
- 5.3. آرمان شهر 199
- 5.4. فلسفه تاریخ 200
- اشاره 202
- فصل هفتم: انسان شناسی کمال 202
- پیش درآمد 203
- 1. نسبت مبحث کمال با موضوع مهدویت 204
- 2. بازشناسی کمال در فرایند رشد 205
- اشاره 206
- 3.1. دیدگاه فلسفی 206
- 3. دیدگاههای موجود درباره کمال انسان 206
- 3.2. دیدگاه عرفانی 208
- 3.3. دیدگاه علمی 209
- 3.4. دیدگاه دینی (ادیان و مذاهب غیرشیعی) 211
- 3.5. دیدگاه قرآنی 215
- 4. حقیقت کمال در عالم طبیعت 217
- 5. حقیقت کمال در عالم انسانی 218
- 6. راه وصول به کمال 222
- 7. الگوی کامل کمال 227
- 8. دیدگاه تشیع درباره انسان کامل 229
- اشاره 233
- 9.1. کمال و نجات 233
- 9. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی کمال 233
- 9.3. آرمان شهر 234
- 9.2. انسان کامل 234
- 9.4. فلسفه تاریخ 235
- چشم انداز کلی مباحث آتی 236
- اشاره 236
- 1. انسان شناسی جمعی 237
- 2. انسان شناسی تاریخی 237
- 3. انسان شناسی جغرافیایی 238
- اشاره 240
- کتابنامه 240
- الف) کتاب ها 241
- ج) سایتها 248
- ب) نرمافزارها 248
کرده و مجال چندانی به این قبیل مطالعات در حوزه معارف دینی نمی دهد. واقعیت سه دهۀ پس از انقلاب، شاهدی بر این مدعاست.(1)
3.2. پیشینه انسان شناسی در اندیشه علمی معاصر
اندیشه و مطالعه درباره انسان در حکمت و فلسفه غرب از دیرباز وجود داشته است. در این میان، فلسفه کلاسیک یونان چون هدفش تبیین جهان هستی برای بهبود زندگی انسانی بود به انسان و طبیعت و مسائل مادی بیش تر نظر داشت.
ظهور مسیحیت در اروپا و غلبه دیدگاه دینی و جبرگرایانه مسیحی، باعث رکود نظام تمدنی جوامع اروپایی شد، تا این که با آغاز رنسانس و حذف یا به حاشیه رفتن مباحث و موضوعات ماورایی و نگرش های کلی نگر دینی و رواج اندیشه انسان محوری (اومانیسم) موضوع انسان در مطالعات و مباحث علمی دوباره جان گرفت.
البته پیدایش دانشی نسبتاً تخصصی با عنوان «انسان شناسی» به نیمه دوم قرن 19 میلادی بر می گردد؛ آن گاه که دانشمندان غربی سعی کردند در قالب مطالعات مردم شناسی به بررسی زندگی مردم بدوی در مستعمرات اروپایی بپردازند. در قرن بیستم و پس از دو جنگ جهانی و با پایان یافتن دوران استعمار، این علم به مطالعه درباره انسان و زندگی نوع انسانی پرداخت و به تدریج، به رشته ای مستقل از مباحث فلسفی، روان شناسی و جامعه شناسی تبدیل شد.
انسان شناسی با این نگاه را آنتروپولوژی (Anthropolojy) می گویند. این کلمه، مرکب از دو کلمه یونانی آنتروپوس (Anthropos) به معنی انسان و لوگوس (Logos) به معنی شناخت و
1- ناظر به این واقعیت ها و بحران های فکری سه دهه اخیر است که این اثر تلاش میکند که ضمن پاس داشت فلسفه و عرفان اسلامی، مبنا را بر دین پژوهی علمی و فلسفی روزآمد قراردهد و پیش فرض های فلسفه صدرایی در زمینه انسان شناسی را تنها در محدوده واقعیات وجودی انسانی و یا امضای نگرش وحیانی بپذیرد. نمونه ای از این دوگانگی را در بحث روح شناسی ارائه خواهیم کرد.