- فصل اول:کلیات 1
- اشاره 1
- 1. تبیین موضوع 2
- 2. ضرورت و فایده پژوهش 5
- اشاره 5
- 2.1. فوائد انسان شناسی از منظر معارف دینی 6
- 2.2. فوائد انسان شناسی برای زندگی بشری 11
- 3.پیشینه موضوع 15
- اشاره 15
- 3.1. پیشینه انسان شناسی در اندیشه دینی 16
- 3.2. پیشینه انسان شناسی در اندیشه علمی معاصر 18
- 4. روش شناسی اثر 20
- 5.مفاهیم و واژه های کلیدی 22
- 5.2. شیعه و تشیع 22
- 5.1. انسان شناسی 22
- 5.3. سبک زندگی 23
- 5.4. مهدویت 23
- 6.سطوح و لایه های گوناگون انسان شناسی 25
- اشاره 29
- فصل دوم: انسان شناسی جسمی 29
- پیش در آمد 30
- اشاره 32
- 1.سیر پیدایش بدن آدمی 32
- 1.1. مرحله نطفه و سلول های جنسی آدمی 32
- 1.2. از لقاح تا تولد 33
- 1.3. از تولد تا مرگ 34
- 2. دیدگاههای موجود درباره انسانشناسی جسمی 35
- اشاره 35
- 2.1. انسان شناسی جسمیِ تکسویه 36
- 2.2. انسان شناسی جسمیِ ترکیبی 40
- اشاره 43
- 3. دیدگاه شیعه درباره انسانشناسی جسمی 43
- 3.1. طینت، سنگ بنای انسان شناسی جسمانی 44
- 3.2. تنوع طینت ها 46
- 3.3. موطن بودن طینت برای روح 47
- 3.4. طینت و مسأله جبر و اختیار 51
- 3.5. نسبت زندگی دینی با مسأله طینت 53
- 3.6. تأثیر ایمان به غیب بر جسم آدمی 54
- 4. نسبت انسان با طبیعت 56
- 5.1. کمال و نجات 58
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی جسمی 58
- 5.2. انسان کامل 59
- 5.3. آرمان شهر 60
- 5.4. فلسفه تاریخ 60
- سخن پایانی 62
- اشاره 63
- فصل سوم: انسان شناسی روحی 63
- 1. روح چیست؟ 64
- پیش درآمد 64
- 2. پیشینه روحشناسی 65
- 3. پرسش های اساسی درباره روح 69
- اشاره 72
- اشاره 72
- 4.1. چگونگی خلقت روح انسانی 72
- 4. دیدگاه قرآن درباره روح انسانی 72
- 4.1.1. خلقت انسانهای نخست 73
- 4.1.2. خلقت باقی انسانها 75
- 4.2. حقیقت و ابعاد وجودی روح 77
- 5. مسأله فطرت 82
- اشاره 82
- 5.1. نسبت بحث فطرت با مهدویت 84
- 5.2. فطرت در قرآن 85
- 5.3. دامنه و انواع فطریات 87
- 6. رابطه و نسبت روح و بدن 92
- اشاره 92
- 6.1. رابطه روح و بدن در انسان های کمالجو 92
- 6.2. رابطه روح و بدن در انسان کامل 95
- اشاره 96
- 7. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی روح 96
- 7.1. کمال و نجات 97
- 7.2. انسان کامل 99
- 7.3. آرمان شهر 99
- 7.4. فلسفه تاریخ 100
- سخن پایانی 100
- اشاره 102
- فصل چهارم:انسان شناسی جنسیتی 102
- پیش درآمد 103
- 1. نسبت بحث انسان شناسی جنسیتی با مهدویت 105
- 2. دیدگاههای موجود درباره حقیقت زن و مرد 105
- اشاره 105
- 2.1. نظریه تفاوت های جسمی و اشتراک روحی 108
- 2.2. نظریه پیوستگی روح و جسم (اثبات روح مردانه و زنانه) 112
- 3. چگونگی تفکیک روح به مردانه و زنانه 115
- 4.1. اصالت خانواده 117
- 4. دستاوردهای نظریه تفکیک روح به مردانه و زنانه 117
- 4.2. تفاوت حقوق زن و مرد 122
- 4.3. لزوم وجود زن کامل 125
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسانشناسی جنسیتی 128
- 5.1.کمال و نجات 128
- اشاره 128
- 5.2. انسان کامل 129
- 5.3. مدینه فاضله 130
- 5.4. فلسفه تاریخ 131
- سخن پایانی 133
- فصل پنجم:انسان شناسی رشد 134
- اشاره 134
- پیش درآمد 135
- 1. نسبت بحث انسان شناسی رشد و مهدویت 139
- 2. رشد از منظر علم و تمدن معاصر 140
- اشاره 140
- 2.1. نقد دیدگاه علمی رشد 145
- 2.2.1. کمال و نجات 149
- اشاره 149
- 2.2. بازخوانی مهدویت بر مبنای دیدگاه علمی رشد 149
- 2.2.3. آرمان شهر 150
- 2.2.4. فلسفه تاریخ 150
- 2.2.2. انسان کامل 150
- 3. رشد از منظر فلسفه اسلامی 151
- اشاره 151
- 3.1. نقد دیدگاه فلسفی رشد 153
- 3.2. بازخوانی مهدویت بر مبنای دیدگاه فلسفی رشد 155
- 4.1. رشد انسانهای کمالجو 157
- اشاره 157
- اشاره 157
- 4.1.1. نسبت رشد جسم و رشد فطرت 157
- 4. رشد از منظر انسان شناسی شیعی 157
- 4.1.2. جایگاه حواس در شکوفایی فطرت 162
- 4.2. رشد انسانهای کامل 166
- 4.3. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسانشناسی رشد 169
- اشاره 169
- 4.3.1. کمال و نجات 169
- 4.3.2. انسان کامل 170
- 4.3.3. آرمان شهر 171
- 4.3.4. فلسفه تاریخ 172
- اشاره 173
- فصل ششم:انسان شناسی اراده 173
- پیش درآمد 174
- 1. نسبت مبحث اراده و اختیار با موضوع مهدویت 175
- 2. بدیهی بودن قدرت اراده و اختیار در انسان 176
- اشاره 179
- 3. نظریات موجود درباره جبر و اختیار و نسبت آن با مهدویت 179
- 3.1. جبرگرایی 179
- 3.2. اختیارگرایی 183
- 3.3. لاجبر و لاتفویض 185
- اشاره 191
- 4. عوامل مؤثر بر اراده انسانی 191
- 4.1. عوامل طبیعی و محیطی 191
- 4.2.1. فرشتگان 193
- 4.2. عوامل ماورائی 193
- 4.2.2. جنیان و شیاطین 194
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای مبحث اراده و اختیار 196
- اشاره 196
- 5.1. کمال و نجات 197
- 5.2. انسان کامل 198
- 5.3. آرمان شهر 199
- 5.4. فلسفه تاریخ 200
- اشاره 202
- فصل هفتم: انسان شناسی کمال 202
- پیش درآمد 203
- 1. نسبت مبحث کمال با موضوع مهدویت 204
- 2. بازشناسی کمال در فرایند رشد 205
- 3. دیدگاههای موجود درباره کمال انسان 206
- اشاره 206
- 3.1. دیدگاه فلسفی 206
- 3.2. دیدگاه عرفانی 208
- 3.3. دیدگاه علمی 209
- 3.4. دیدگاه دینی (ادیان و مذاهب غیرشیعی) 211
- 3.5. دیدگاه قرآنی 215
- 4. حقیقت کمال در عالم طبیعت 217
- 5. حقیقت کمال در عالم انسانی 218
- 6. راه وصول به کمال 222
- 7. الگوی کامل کمال 227
- 8. دیدگاه تشیع درباره انسان کامل 229
- 9.1. کمال و نجات 233
- اشاره 233
- 9. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی کمال 233
- 9.3. آرمان شهر 234
- 9.2. انسان کامل 234
- 9.4. فلسفه تاریخ 235
- چشم انداز کلی مباحث آتی 236
- اشاره 236
- 1. انسان شناسی جمعی 237
- 2. انسان شناسی تاریخی 237
- 3. انسان شناسی جغرافیایی 238
- اشاره 240
- کتابنامه 240
- الف) کتاب ها 241
- ب) نرمافزارها 248
- ج) سایتها 248
اراده های انسانی
جبهه حق
- نقش اراده قوی یا ضعیف مؤمنان در تقدیم و تأخیر ظهور
- برتر بودن انسان های مؤمن آخرالزمانی از جهت قوت اراده و ایمان در همه تاریخ
جبهه باطل
- اراده های باطل، تجلی اراده های ابلیسی
- غلبه اراده های باطل در آخرالزمان
بر مبنای همین گستردگی اراده شناسی در معارف مهدوی است که این مبحث می تواند یکی از مطالعه های ارزنده انسان شناسی مهدوی باشد و دستاوردهای تربیتی قابل استفاده ای در مباحث سبک زندگی به ارمغان بیاورد.(1)
با این پیش درآمد به نسبت سنجی بحث اراده و اختیار با کلید واژه های مهدوی می پردازیم:
5.1. کمال و نجات
بالاترین مرتبه کمال در نظریه های جبرگرایانه دینی، تسلیم بودن است تا بدان جا که مداخله غیب، زندگی انسان ها را تغییر دهد و آرمان شهر موعود را محقق سازد. در نظرات اختیارگرایانه هم کمال امری زمینی و محصول سعی و تلاش آدمی است و طبیعتاً این تلاش، امری و تک بعدی خواهد بود.
اما بر اساس نظریه بین الامرین، انسان اگرچه عقلاً و شرعاً مأمور به حرکت به سوی کمال است، ولی باید جایگاه اراده و اختیارش را در میان اراده های تشریعی و تکوینی خدا، اراده انسان کامل و اراده ابلیس پیدا کند. بدین معنا که اگر بر اساس شریعت و در مسیر اراده تکوینی گام بردارد و اراده خود را هماهنگ با اراده انسان کامل و در مقابل اراده ابلیس قرار دهد، به کمال و نجات دست می یابد.
1- یکی از دستاوردهای این بحث، ابطال اعتقادی است که نزدیک سازی ظهور را با رواج معصیت و نافرمانی و ظلم ممکن می داند؛ چراکه با این بحث اثبات خواهد شد که اراده انسانیِ باطل هیچ گاه با نظام تشریعی و تکوینیِ معطوف به خیر نسبتی ندارد و نتیجه آن، استمرار و گسترش جریان باطل است.