- فصل اول:کلیات 1
- اشاره 1
- 1. تبیین موضوع 2
- 2. ضرورت و فایده پژوهش 5
- اشاره 5
- 2.1. فوائد انسان شناسی از منظر معارف دینی 6
- 2.2. فوائد انسان شناسی برای زندگی بشری 11
- 3.پیشینه موضوع 15
- اشاره 15
- 3.1. پیشینه انسان شناسی در اندیشه دینی 16
- 3.2. پیشینه انسان شناسی در اندیشه علمی معاصر 18
- 4. روش شناسی اثر 20
- 5.2. شیعه و تشیع 22
- 5.مفاهیم و واژه های کلیدی 22
- 5.1. انسان شناسی 22
- 5.3. سبک زندگی 23
- 5.4. مهدویت 23
- 6.سطوح و لایه های گوناگون انسان شناسی 25
- اشاره 29
- فصل دوم: انسان شناسی جسمی 29
- پیش در آمد 30
- اشاره 32
- 1.سیر پیدایش بدن آدمی 32
- 1.1. مرحله نطفه و سلول های جنسی آدمی 32
- 1.2. از لقاح تا تولد 33
- 1.3. از تولد تا مرگ 34
- اشاره 35
- 2. دیدگاههای موجود درباره انسانشناسی جسمی 35
- 2.1. انسان شناسی جسمیِ تکسویه 36
- 2.2. انسان شناسی جسمیِ ترکیبی 40
- 3. دیدگاه شیعه درباره انسانشناسی جسمی 43
- اشاره 43
- 3.1. طینت، سنگ بنای انسان شناسی جسمانی 44
- 3.2. تنوع طینت ها 46
- 3.3. موطن بودن طینت برای روح 47
- 3.4. طینت و مسأله جبر و اختیار 51
- 3.5. نسبت زندگی دینی با مسأله طینت 53
- 3.6. تأثیر ایمان به غیب بر جسم آدمی 54
- 4. نسبت انسان با طبیعت 56
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی جسمی 58
- 5.1. کمال و نجات 58
- 5.2. انسان کامل 59
- 5.3. آرمان شهر 60
- 5.4. فلسفه تاریخ 60
- سخن پایانی 62
- اشاره 63
- فصل سوم: انسان شناسی روحی 63
- 1. روح چیست؟ 64
- پیش درآمد 64
- 2. پیشینه روحشناسی 65
- 3. پرسش های اساسی درباره روح 69
- اشاره 72
- اشاره 72
- 4.1. چگونگی خلقت روح انسانی 72
- 4. دیدگاه قرآن درباره روح انسانی 72
- 4.1.1. خلقت انسانهای نخست 73
- 4.1.2. خلقت باقی انسانها 75
- 4.2. حقیقت و ابعاد وجودی روح 77
- اشاره 82
- 5. مسأله فطرت 82
- 5.1. نسبت بحث فطرت با مهدویت 84
- 5.2. فطرت در قرآن 85
- 5.3. دامنه و انواع فطریات 87
- 6. رابطه و نسبت روح و بدن 92
- 6.1. رابطه روح و بدن در انسان های کمالجو 92
- اشاره 92
- 6.2. رابطه روح و بدن در انسان کامل 95
- اشاره 96
- 7. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی روح 96
- 7.1. کمال و نجات 97
- 7.2. انسان کامل 99
- 7.3. آرمان شهر 99
- سخن پایانی 100
- 7.4. فلسفه تاریخ 100
- اشاره 102
- فصل چهارم:انسان شناسی جنسیتی 102
- پیش درآمد 103
- اشاره 105
- 2. دیدگاههای موجود درباره حقیقت زن و مرد 105
- 1. نسبت بحث انسان شناسی جنسیتی با مهدویت 105
- 2.1. نظریه تفاوت های جسمی و اشتراک روحی 108
- 2.2. نظریه پیوستگی روح و جسم (اثبات روح مردانه و زنانه) 112
- 3. چگونگی تفکیک روح به مردانه و زنانه 115
- 4.1. اصالت خانواده 117
- 4. دستاوردهای نظریه تفکیک روح به مردانه و زنانه 117
- 4.2. تفاوت حقوق زن و مرد 122
- 4.3. لزوم وجود زن کامل 125
- 5.1.کمال و نجات 128
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسانشناسی جنسیتی 128
- اشاره 128
- 5.2. انسان کامل 129
- 5.3. مدینه فاضله 130
- 5.4. فلسفه تاریخ 131
- سخن پایانی 133
- فصل پنجم:انسان شناسی رشد 134
- اشاره 134
- پیش درآمد 135
- 1. نسبت بحث انسان شناسی رشد و مهدویت 139
- 2. رشد از منظر علم و تمدن معاصر 140
- اشاره 140
- 2.1. نقد دیدگاه علمی رشد 145
- 2.2.1. کمال و نجات 149
- 2.2. بازخوانی مهدویت بر مبنای دیدگاه علمی رشد 149
- اشاره 149
- 2.2.3. آرمان شهر 150
- 2.2.2. انسان کامل 150
- 2.2.4. فلسفه تاریخ 150
- 3. رشد از منظر فلسفه اسلامی 151
- اشاره 151
- 3.1. نقد دیدگاه فلسفی رشد 153
- 3.2. بازخوانی مهدویت بر مبنای دیدگاه فلسفی رشد 155
- 4.1. رشد انسانهای کمالجو 157
- 4.1.1. نسبت رشد جسم و رشد فطرت 157
- اشاره 157
- اشاره 157
- 4. رشد از منظر انسان شناسی شیعی 157
- 4.1.2. جایگاه حواس در شکوفایی فطرت 162
- 4.2. رشد انسانهای کامل 166
- 4.3. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسانشناسی رشد 169
- 4.3.1. کمال و نجات 169
- اشاره 169
- 4.3.2. انسان کامل 170
- 4.3.3. آرمان شهر 171
- 4.3.4. فلسفه تاریخ 172
- اشاره 173
- فصل ششم:انسان شناسی اراده 173
- پیش درآمد 174
- 1. نسبت مبحث اراده و اختیار با موضوع مهدویت 175
- 2. بدیهی بودن قدرت اراده و اختیار در انسان 176
- 3. نظریات موجود درباره جبر و اختیار و نسبت آن با مهدویت 179
- اشاره 179
- 3.1. جبرگرایی 179
- 3.2. اختیارگرایی 183
- 3.3. لاجبر و لاتفویض 185
- اشاره 191
- 4. عوامل مؤثر بر اراده انسانی 191
- 4.1. عوامل طبیعی و محیطی 191
- 4.2.1. فرشتگان 193
- 4.2. عوامل ماورائی 193
- 4.2.2. جنیان و شیاطین 194
- اشاره 196
- 5. بازخوانی مهدویت بر مبنای مبحث اراده و اختیار 196
- 5.1. کمال و نجات 197
- 5.2. انسان کامل 198
- 5.3. آرمان شهر 199
- 5.4. فلسفه تاریخ 200
- اشاره 202
- فصل هفتم: انسان شناسی کمال 202
- پیش درآمد 203
- 1. نسبت مبحث کمال با موضوع مهدویت 204
- 2. بازشناسی کمال در فرایند رشد 205
- 3. دیدگاههای موجود درباره کمال انسان 206
- اشاره 206
- 3.1. دیدگاه فلسفی 206
- 3.2. دیدگاه عرفانی 208
- 3.3. دیدگاه علمی 209
- 3.4. دیدگاه دینی (ادیان و مذاهب غیرشیعی) 211
- 3.5. دیدگاه قرآنی 215
- 4. حقیقت کمال در عالم طبیعت 217
- 5. حقیقت کمال در عالم انسانی 218
- 6. راه وصول به کمال 222
- 7. الگوی کامل کمال 227
- 8. دیدگاه تشیع درباره انسان کامل 229
- 9.1. کمال و نجات 233
- اشاره 233
- 9. بازخوانی مهدویت بر مبنای انسان شناسی کمال 233
- 9.3. آرمان شهر 234
- 9.2. انسان کامل 234
- 9.4. فلسفه تاریخ 235
- اشاره 236
- چشم انداز کلی مباحث آتی 236
- 1. انسان شناسی جمعی 237
- 2. انسان شناسی تاریخی 237
- 3. انسان شناسی جغرافیایی 238
- کتابنامه 240
- اشاره 240
- الف) کتاب ها 241
- ج) سایتها 248
- ب) نرمافزارها 248
نسبت انسان شناسی با بحث کمال، به صورت اجمالی به برخی از مباحث مهم یا مرتبط این حوزه اشاره خواهیم کرد.(1)
3.2. تنوع طینت ها
آب و خاک تشکیل دهنده طینت انسان ها از اعلی درجه کمال تا پست ترین مرتبه وجودی است. ناظر به این ترکیب های گوناگون، خمیرمایه انسان ها نیز متفاوت است. هر چه خاستگاه طینت پاک تر و سالم تر باشد، سرشت آدمی کامل تر، و هرچه طینت آلوده تر باشد، سرشت انسانی نیز پست تر خواهد بود.
تقسیم بندی طینتها در فرهنگ روایی چنین است:
کیفیت ترکیب
طینت حاصله
انسان برآمده از این طینت
آب شیرین + خاک مستعد و سالم و پاک(2)
طینت پاک خالص
معصومین و اولیای الهی
آب تلخ و متعفن + خاک خشن و شور
طینت خبیث خالص
سردمداران جریان باطل
طینت اصلی پاک + طینت فرعی آلوده
طینت مخلوط خوب
دینداران کمال جو اما خطاکار
طینت اصلی آلوده + طینت فرعی پاک
طینت مخلوط بد
انسان های گمراه اما دارای عمل صالح
در دانش ژنتیک، مبنای تفاوت های جسمی و رفتاری انسان، چرخه زیست یا عوامل جغرافیایی عنوان شده که در برخی موارد، امکان درمان ژنتیکی نیز وجود دارد ولی در مسأله طینت، منشأ این تفاوت ها، ماورائی و فرا زیستی است؛ بدین جهت اگر بدون در نظر گرفتن مسأله فطرت به آن نگریسته شود، می تواند به جبرگرایی منجر شود.
1- برای مطالعه بیش تر در زمینه بحث طینت، رک: الکافی، ج 2، باب طینه المومن و الکافر، ص2؛ بحار الانوار، ج 5، باب الطینه و المیثاق، ص 225؛ همان، ج25، باب بدؤ ارواحهم و انوارهم و طینتهم، ص3؛ همان، ج 64، باب طینه المومن، ص 77؛ المیزان، ج 1، ص 121 و مصابیح الانوار، ج 6، ص 108.
2- بحار الأنوار، ج 58، باب 41، بدء خلق الإنسان فی الرحم إلی آخر أحواله.