غرب و مهدویت صفحه 32

رقابت آزاد اقتصادی، کسب سود و تولید ثروت به فعالیت می پردازند. این نظام اقتصادی در انقلاب صنعتی (17501850م.) بر اروپای غربی و آمریکا حاکم شد و به تدریج، به سایر کشورهای غیرغربی راه پیدا کرد.(1)

اصالت سرمایه و سود، ریشه در «پروتستانیسم» نیز دارد، زیرا پروتستان ها ثروت اندوزی را نشانه ای از الطاف الهی به افراد قلمداد کردند. ثروت هم در پرتو سود، سهل الوصول تر است؛ نتیجه آن که سودگرایی و سرمایه داری به امری قدسی تبدیل و دولت ها و انسان ها از تعدّی به آن منع شدند.

5. اصالت فایده گرایی (Utilitarianism)

این مکتب که به سودگرایی، منفعت گرایی و اصالت نفع نیز ترجمه شده، نظریه ای است که بر اصالت فایده و سود استوار است. یکی دیگر از ویژگی های تمدن غرب، سودانگاری و نفع فردی است. این ویژگی در فلسفۀ اخلاق جیمز بیل و جرمی بنتام ریشه دارد که گفته اند: انسان در پی نفع و فایدۀ فردی خویش است و در این راه همۀ قوا و استعدادهای خود را به خدمت می گیرد. بر اساس این اصل، معیار حقیقت «مفید بودن» است؛ یعنی چیزی حقیقت است که مفید باشد. در این صورت، همۀ اعمال و کنش های آدمی در جهت کسب فایده، نفع و سود بیشتر به کار می افتد. از منظر این دیدگاه، هر دانش یا عقیده ای، آن گاه ارزش دارد که از نظر مادی برای انسان یا جامعه نافع تر باشد.

بر اساس نظام سرمایه داری غرب، معیار همۀ فعالیت ها، سود و لذت فردی یا جمعی در این جهان است. فارغ از ارزش ها، هر کاری که موجب سودآوری بیشتر شود، کاری مجاز و منطقی به حساب می آید و هر امری که موجب تقلیل سود، سرمایه و لذت گردد، عملی ناصواب و قبیح تلقی می گردد. منفعت گرایی در مغرب زمین، چنان