- [مقدمه مؤلف 1
- بخش یکم مکتب نبوی و عترت 4
- اشاره 16
- بخش دوم مکتب صحابیان 16
- اشاره 20
- مفسرین صحابه 20
- ابن عباس 20
- عبد اللّه بن مسعود 25
- ابی بن کعب 27
- اشاره 29
- بخش سوم مکتب تابعین 29
- اشاره 31
- مدارس تفسیر 31
- سعید بن جبیر 32
- مدرسه مکه 32
- اشاره 32
- عکرمه 33
- مجاهد 33
- عطاء بن ابی رباح 35
- طاووس بن کیسان 35
- مدرسه مدینه 36
- اشاره 36
- زید بن اسلم 36
- محمد بن کعب 36
- ابو العالیه 36
- اشاره 37
- مدرسه عراق 37
- عامر الشعبی 38
- اسود بن یزید 38
- مره الهمدانی 38
- مسروق 38
- علقمه بن قیس 38
- حسن بصری 39
- قتاده 40
- ممیزات تفسیر در عهد تابعین 41
- بخش چهارم عوامل گسترش اختلاف در تفسیر 45
- اشاره 45
- یکم حذف اسناد 46
- دوم فقد نصوص 47
- سوم پیدایش آراء مذهبی و موافقتهای سیاسی 51
- چهارم- گسترش علوم 62
- پنجم- پیدایش زندقه و شعوبی 64
- هفتم- مسئله روانی نوخواهی 65
- ششم- تداخل انواع تفسیرها 65
- هشتم وضع حدیث 66
- بخش پنجم تدوین تفسیر 71
- اشاره 79
- بخش ششم نفوذ رأی در تفسیر 79
- تأثیری که زمان در فهم قرآن داشته است 80
- اشاره 85
- بخش هفتم مکتب معتزله 85
- روش تفسیر معتزلیان 97
- بخش هشتم مکتب باطنیه و اخوان الصفاء 102
- اشاره 102
- خروج چشمگیر از مرزهای قانونی تفسیر 103
- باطنیان 105
- تنبیه 112
- برابرهای دوم 114
- اخوان الصفا 116
- اشاره 123
- بخش نهم مکتب صوفیه 123
- تنبیه 139
- ابو حامد محمد غزالی 142
- ابن عربی محیی الدین 152
- خطبه المتقین 186
- بخش دهم مکتب فلاسفه 190
- اشاره 197
- بخش یازدهم مکتب علمی و اجتماعی در روشنائی تمدن جدید 197
- معتزلیان جدید 200
- روش مردم در فهم قصص قرآنی 219
- بخش دوازدهم مکتب جستجوگران و نوآوران 224
- بخش سیزدهم نمونه تفاسیر مهم 235
- اشاره 235
- تبیان شیخ طوسی 242
- مجمع البیان طبرسی 245
- کشاف زمخشری 246
- جامع الاحکام قرطبی 248
- تفسیر البرهان 259
- تفسیر نور الثقلین 260
- تفسیر فی ظلال القرآن سید قطب 268
- تفسیر المیزان الطباطبائی 271
- تفسیر الکاشف 273
- جامع البیان طبری 276
- التبیان 277
- مجمع البیان 278
- کشاف 279
- تفسیر جامع الاحکام 280
- تفسیر نور الثقلین 282
- تفسیر المنار 283
- تفسیر فی ظلال القرآن 285
- تفسیر الکاشف 286
- تفسیر المیزان 286
- تفاسیر مهم طبری و جامع البیان 287
- التبیان شیخ طوسی 289
- کشاف زمخشری 291
- بحر المحیط ابو حیان 293
- منهج الصادقین مولی فتح اللّه 294
- محمد عبده و المنار 294
- تفسیر البرهان و نور الثقلین 294
- فی ظلال القرآن و سید قطب 297
- تفسیر المیزان طباطبائی 298
- تفسیر کاشف مغنیه 301
- جامع البیان طبری 302
- مجمع البیان طبرسی 308
- کشاف زمخشری 309
- بحر المعیط ابی حیان 309
- جامع الاحکام قرطبی 311
- نور الثقلین و برهان 312
- روح المعانی 316
- منهج الصادقین 316
- الکاشف 316
- تفسیر المنار 323
- فی ظلال القرآن 329
- تفسیر المیزان 330
- طبری و جامع البیان 331
- مجمع البیان طبرسی 333
- شیخ طوسی و التبیان 333
- کشاف زمخشری 334
- تفسیر منهج الصادقین 335
- بحر المحیط ابو حیان 335
- جامع الاحکام قرطبی 335
- تفسیر برهان و نور الثقلین 335
- شیخ محمد عبده و المنار 336
- فی ظلال القرآن سید قطب 341
- شیخ محمد جواد مغنیه و الکاشف 343
- المیزان علامه طباطبائی 344
- طبری و جامع البیان 347
- التبیان شیخ طوسی 349
- مجمع البیان طبرسی 349
- قرطبی و الجامع لاحکام القرآن 350
- ابو حیان و بحر المحیط 350
- کشاف زمخشری 350
- شیخ محمد عبده و المنار 351
- بحرانی و البرهان 351
- جامع البیان طبری 355
- التبیان 356
- کشاف زمخشری 357
- جامع الاحکام قرطبی 357
- مجمع البیان طبرسی 357
- البرهان بحرانی 358
- منهج الصادقین مولی فتح اللّه 358
- روح المعانی آلوسی 360
- فی ظلال القرآن سید قطب 362
- المراغی بجای المنار 362
- الکاشف مغنیه 363
- المیزان طباطبائی 363
- جامع البیان طبری 364
- التبیان شیخ طوسی 367
- کشاف زمخشری 367
- مجمع البیان طبرسی 369
- جامع الاحکام قرطبی 370
- منهج الصادقین 370
- البرهان بحرانی 372
- نور الثقلین 373
- روح المعانی آلوسی 374
- تفسیر المراغی بجای المنار 378
- فی ضلال القرآن سید قطب 379
- تفسیر الکاشف مغنیه 381
- تفسیر المیزان 382
- طبری و جامع البیان 384
- طبرسی و مجمع البیان 385
- طوسی و التبیان 385
- قرطبی و جامع الاحکام 386
- زمخشری و کشاف 386
- فی ظلال القرآن 387
- ابو حیان و البحر المحیط 387
- ملا فتح اللّه کاشانی و منهج الصادقین 387
- بحرانی و البرهان 387
- روح المعانی الوسی 387
- محمد جواد مغنیه و الکاشف 389
- جامع البیان طبری 390
- سید محمد حسین طباطبائی و المیزان 390
- التبیان شیخ طوسی 391
- کشاف زمخشری 393
- مجمع البیان طبرسی 393
- جامع الاحکام قرطبی 393
- تفسیر برهان و نور الثقلین 395
- تفسیر روح المعانی آلوسی 397
- فی ظلال القرآن و تفسیر المراغی 398
- تفسیر المیزان طباطبائی 398
- تفسیر کاشف و منهج الصادقین 399
- جامع البیان طبری 399
- تفسیر التبیان 401
- تفسیر مجمع البیان 402
- تفسیر کشاف 402
- تفسیر جامع الاحکام قرطبی 404
- تفسیر روح المعانی 410
- تفسیر نور الثقلین 411
- تفسیر البرهان 411
- تفسیر منهج الصادقین 412
- تفسیر المراغی 414
- تفسیر فی ظلال القرآن 415
- تفسیر الکاشف 416
- جامع البیان طبری 417
- تفسیر المیزان 417
- التبیان شیخ طوسی 419
- تفسیر مجمع البیان 422
- کشاف زمخشری 428
- جامع الاحکام قرطبی 432
- تفسیر منهج الصادقین 435
- تفسیر البرهان 437
- و فی نور الثقلین 439
- روح المعانی آلوسی 439
- تفسیر المراغی بجای المنار 442
- المعنی الجملی 443
- الایضاح 443
- فی ظلال القرآن سید قطب 445
- تفسیر الکاشف 447
- تفسیر المیزان 448
- [مقدمه 452
- بخش چهاردهم تفسیر متکامل 452
- تفسیر متکامل 454
- فهرست تاریخ تفسیر 465
[مقدمه مؤلف
[مقدمه مؤلف
بسم اللّه الرحمن الرحیم الحمد للّه الذی هدانا لهذا و ما کنا لنهتدی لو لا ان هدینا اللّه و الصلوه و السلام علی خاتم النبیین و سید المرسلین الذی قال اللّه تعالی فی حقه وَ ما أَرْسَلْناکَ إِلَّا رَحْمَهً لِلْعالَمِینَ و علی آله و اهل بیته و ذریته و ذوی قرباه الطیبین الطاهرین.
کتاب حاضر بنام «تاریخ تفسیر» در حقیقت جلد دوم کتاب قانون تفسیر و مکمل آنست در این کتاب روشهای مختلف تفسیر قرآن از عصر نبوت تا عصر حاضر بتفصیل آمده است.
و نیز برای تطبیق مواد قانون تفسیر با موارد و مصادیق از دوازده آیه از قرآن مجید در دوازده تفسیر مهم که نیمی از عامه و نیمی از امامیه اثناعشریه اند نمونه برداری شده. تا هم تمرین و ممارستی برای مواد قانون تفسیر باشد. هم تقابل و مقایسه ای میان تفاسیر مهم و مشهور قرآن برای شناختن آنها در آغاز کتاب از مکتب نبوی و عترت که اساس است سخن رفته.
و با وجود ایجازی که دارد بخوبی نشان می دهد که هیچ مفسری بدون مراجعه تام و تمام باین مکتب نمی تواند در تفسیر قرآن اظهار نظر کند. مکاتبی که آغازگر تأویل ناروا بوده اند و مکاتبی که تأویل ناروا را باوج خود رسانده اند و مکاتبی که در تفسیر از باب تدبر و اشاره بسط مقال داده اند و مکاتبی که بدون رعایت قانون تفسیر یاوه
سرائی کرده اند و بر روی هم تاریخ گسترش رأی و تأویل در حدی که نه اطناب ممل باشد و نه ایجاز مخل در این کتاب معرفی شده اند. و این غایت