دلایل عقلی و نقلی امامت و مهدویت صفحه 107

تفصیل بیان خواهد شد.

نتیجه و جمع بندی نهایی

1. اصطلاح مشهور فیض در فلسفه و عرفان، به معنای لغوی و قرآنی آن است؛ اگرچه بی شباهت به سخن متکلمان نیز نمی باشد. از این رو، فیض به فعل فاعلی گفته می شود که پیوسته، بدون دریافت عوض و بدون غرضی که خارج از ذاتش باشد، انجام می شود.

2. از آن جا که وجود خداوند، بی آغاز و بی انجام است، و هرچه هست از او است، هدف و غرضی غیر از خودش نمی ماند. هم چنین از آن جا که صفات او - مانند رضا، جود، کاستی ناپذیری، عدم بخل و…- عین ذات مقدسش می باشد، نه تنها فاعلیت فیضی، برازنده اوست، که تنها او «دایم الفیض علی البرّیه» است.

3. به گواهی قاعده الواحد و مؤیدات قرآنی و روایی، کیفیت صدور فیض آفرینش از خداوند، براساس نظم و ترتیب است.

4. بر اساس قاعده مشاکلت و سنخیت میان علت و معلول، نخستین صادر، باید از نظر مشابهت، صبغه و نزدیکی به مبدأ، از دیگر مخلوقات، برتر باشد.

5. خداوند در نهایت تنزه و قداست، و جهان مادی در نهایت پستی و کاستی است؛ لذا این جهان، قابلیت دریافت بلاواسطه فیض هستی را ندارد. بنابراین، واسطه ای دو بعدی نیاز است؛ که سَری در جهان عالی و سَری در جهان دانی داشته باشد و بتواند پس از دریافت بی واسطه فیض هستی، آن را به عالم پایین تر، انتقال دهد.

6. خصلت فیض و هستی بخشی خداوند، عین ذات او و همیشگی است؛ پس واسطه نیز همواره باید باشد.

7. تصویری که حکیمان و عرفا از نخستین صادر (واسطه فیض) ترسیم می کنند، با تعبیرات متون دینی از «اول ما خلق»، هم خوانی بسیار دارد.

8. آیات قرآنی با تکیه بر مقام ولایت تکوینی انبیاء، و روایات با بیان