دلایل عقلی و نقلی امامت و مهدویت صفحه 133

صقع ربوبی موجود باشند.(1)

مقام چهارم: عالم عقل (ارواح)

پس از سه مقام پیشین - که داخل در عالم صقع ربوبی بودند- این مقام، نخستین مرحله از تعین خلقی است. با این حساب، اولین وجود در جهان خارجی، عالم عقل (عقول و مفارقات) می باشد؛ که خود، شامل دو عالم است: جبروت یا عالم کروبیان و فرشتگان که جسمانی نیستند، و ملکوت یا عالم روحانیان و نفوس ناطقه که جسم دارند است.(2)

در مقامات پیشین ملاحظه گردید که ما سوی اللهی مطرح نبود؛ اما از این مقام تا مقام ششم، همه، عالم کونی (ما سوی الله) محسوب می شوند.

مقام پنجم: عالم مثال (برزخ)

به سبب آن که عالم عقل، تجرد عقلانی دارد و چندان سنخیتی با عالم ماده نمی پذیرد، میان عالم عقل و عالم ماده، عالم مثال قرار گرفت تا برزخی میان آن دو باشد. وجود عالم مثال، به تجرد برزخی پایدار است؛ یعنی نه کاملاً مادی و عنصری است و نه کاملاً عقلانی.

برزخ و عالم مثال دو گونه است: برزخ نزولی- که از آن به «غیب امکانی»(3) تعبیر می کنند و شرح آن، پیش تر آمد- و دیگری، برزخ صعودی -که «غیب محالی»(4) خوانده می شود-.(5)

1- یزدان پناه، درس های عرفان نظری، ص126 و صص141 _ 149.(به نقل از شرح فصوص قیصری، ص21 و شرح رباعیات جامی، ص63)
2- جامی، نقد النصوص، ص49.
3- وجه تسمیۀ این برزخ، از آن جهت است که در آن، امکان این که حقایق به عالم دنیا بیایند، وجود دارد.
4- وجه تسمیۀ این برزخ، از آن جهت است که بعد از مرگ و انتقال انسان به آن جا، بازگشتی به دنیای مادی وجود ندارد.
5- قیصری، نقد النصوص، ص52؛ قیصری، شرح فصوص الحکم،، صص97_ 100.