دلایل عقلی و نقلی امامت و مهدویت صفحه 38

موجود گشته باشد.(1) پس، در صورتی که وجود اشرف برای ما ثابت نباشد، از وجود غیراشرف می توانیم وجود آن را کشف کنیم».(2)

اساساً وجود، حیات، علم، رحمت و باقی حالات غیرمتناهیه، از مبداء فیّاض به ممکنات اخس و پست تر نمی رسد؛ مگر این که در مرتبه قبل، به موجود اشرف و برتر رسیده باشد؛ چنان چه لامپ لوستر، نخست بدنه لوستر، سپس فضای نزدیک خود، سپس فضای بالایی اتاق، سپس انسان های ساکن اتاق و در آخر، فرش و کف اتاق را روشن می کند و غیرممکن است که نخست، فرش و کف اتاق را روشن کند و سپس، قسمت های بالایی و نزدیک خود را؛ بنابراین، هرگاه کف و قسمت های پایینی اتاق روشن شده باشد، با علم قطعی و وجدانی درمی یابیم که فضای بالایی و نزدیک لوستر نیز روشن است.(3)

بیان مفردات

اشاره

قاعده : بیش تر دانشمندان، از این اصل فلسفی - کلامی، تعبیر به قاعده کرده اند؛ که به نظر می آید از این جهت باشد که اثبات مسائل زیادی- از جمله «ترتیب ریزش و فَیَضان هستی (صدور) از مبداء متعال»، «اثبات عقول و نفوس مجرّد از مادّه»، «اثبات اشرف موجودات، به عنوان اوّلین صادر»، «اثبات عقول عرضیه (ارباب انواع و مثل افلاطونی)»(4)، «مسأله

1- طباطبایی، نهایه الحکمه، ص 319؛ خالقیان، قاعده امکان اشرف، خردنامه صدرا، شماره 14، سال 1377، ص 71.
2- دکتر همایون همتی، عالم مثال از دیدگاه شیخ اشراق، مجله مشکوه، سال 1372، شماره 39، ص 101.
3- باقی، مجالس حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف، ص 41.
4- صدر الدین شیرازی، الحمکه المتعالیه، ج 7، ص 109 و ج 2، ص 58؛ یحیی سهروردی، التلویحات، ج 1، ص 51 و میرداماد، القبسات، ص 380.