دلایل عقلی و نقلی امامت و مهدویت صفحه 84

شاید مراد از تحتیت (تحت الباء) این باشد که خلافت نفس کل، از عقل کل است؛ یعنی حقیقت علویّه علیه السلام از حقیقت محمدیّه صلی الله علیه و آله و سلم می باشد.(1)

ائمه علیهم السلام و واسطهء در فیض

اشاره

شماری از حکما، عرفا، متکلمان و دیگر دانشمندان بر این باورند که بر اساس برخی آیات و روایات،(2) انبیاء و اولیای الهی در مقام نخستین صادر و واسطه در فیض میان خالق و مخلوقات هستند.(3)

درستی این نظریه و داوری پیرامون آن، نیازمند توضیح سخنان آنان است که این مهم، طی چند مرحله تشریح می گردد:

مرحله یکم: پذیرش اصل نظام اسباب

مشخص است که اگر این اصل، مورد پذیرش دین نباشد، دیگر نوبت به لزوم واسطه و میانجی نمی رسد، اما مراجعه به منابع دینی، روشن می سازد که چنین اصلی مورد پذیرش است.

قرآن، وسایط را به عنوان اسباب اثرگذار پذیرفته است؛ اما آن را در پرتوی توحید افعالی خداوند می داند؛ یعنی در کنار به رسمیت شناختن تأثیرگذاری پدیده ها، مؤثر اصلی و بالذات را تنها خداوند اعلام می کند: «وَ ابْتَغُوا إِلَیْهِ الْوَسِیلَه».(4)

خداوند در قرآن کریم، وسیله و واسطه را به شکل یک قاعده، رسمیت

1- ربانی، جلوات ربانی، ج1، صص 165 _ 161.
2- شماری از آیات و روایات مربوطه، در خلال مباحث گذشته بیان شد و در ادامه نیز به برخی از آنان اشاره می شود.
3- رک: ربانی، جلوات ربانی، ج2، ص410.
4- سوره مائده، آیه 35.