دلایل عقلی و نقلی امامت و مهدویت صفحه 86

در روایات نیز به این مسأله اشاره شده است. برای مثال، امام صادق علیه السلام می فرمایند:

«أبی الله ان یجری الاشیاء الا باسباب، فجعل لکل شئ سببا و جعل لکل سبب شرحاً»؛(1)

«خداوند ابا دارد که اشیاء و امور، جز از راه اسباب شان جاری شود؛ پس برای هر چیزی سبب و گشایشی قرار داد».

شهید مطهری رحمه الله در توضیح آیه «إِنَّا کلَّ شَیْ ءٍ خَلَقْناهُ بِقَدَر» می گوید: «برای آفرینش، نظام و قانون و ترتیب معینی است؛ از همین جا است که قانون علت و معلول و یا نظام اسباب و مسببات به وجود می آید».(2)

مرحله دوم: اعتقاد به آفرینش نظام مند و واحد بودن نخستین صادر

در لسان قرآن از نخستین صادر، به «امر» تعبیر شده: «وَ ما أَمْرُنا إِلَّا واحِدَه»(3) و مسلم است که مراد، امر تکوینی است و نه تشریعی؛ چراکه ضرورت بر تعدد امر تشریعی، قائم است.(4)

چنان که گفتیم، نظام مندی و تدریج در آفرینش، علامت ضعف و کاستی فاعل نیست؛ بلکه به جهت عدم قابلیت دریافت کننده ها است و سخنان خداوند در رابطه با آفرینش تدریجی نیز، ناظر به همین مسأله است؛ مانند: «خَلَقَ السَّماواتِ وَ الْأَرْضَ فِی سِتَّهِ أَیَّام»(5)و «قَدَّرَ فِیها

1- کلینی، اصول کافی، کتاب الحجه، معرفه الامام، ص183، ح7.
2- مطهری، مجموعه آثار، ج1، ص127.
3- و فرمان ما در عالم تنها یکی است. (سوره قمر، آیه 50)
4- مقدمه جلال الدین آشتیانی (تمهید القواعد ابن ترکه)، ص77.
5- آسمان ها و زمین را در شش روز آفرید. (سوره اعراف، آیه 54)