چهار نعمت برجسته معنوی
ما چهار نعمت برجسته معنوی داریم : عقل ، قرآن کریم ، وجود مبارک رسول خدا (ص) و ائمه طاهرین : . برای روشن کردن هر کدام از این چهار نعمت ، لازم است آیه یا روایتی را ذکر کنم .
نعمت عقل
اما درباره نعمت عقل ، از وجود مبارک حضرت صادق (ع) در صفحه 10 جلد اول اصول کافی نقل شده که پروردگار عالم وقتی عقل را آفرید ، به عقل خطاب کرد ، موجودی را محبوب تر از تو نیافریدم ؛ یعنی احبّ خلق خدا در وجود تک تک ما قرار داده شده ، و اگر بتوانیم این سرمایه عظیم معنوی را به طرز صحیح بکار بگیریم ، به طور یقین ، احبّ عباد خدا می شویم . اگر ما همه عالم خلقت را به یک درخت تشبیه کنیم ، پرقیمت ترین و باارزش ترین شاخه این درخت ، شاخه وجود انسان است . چرا چنین است ؟ چون پر منفعت ترین میوه آفرینش را خدا در این شاخه قرار داد ، و با قرار دادن عقل در وجود ما ، پروردگار عالم ما را گرامی داشت و احترام کرد و به ما ارزش داد . اهل دل وقتی آیه «وَ لَقَدْ کَرَّمْنَا بَنِی آدَمَ»(1) را می خواهند تفسیر کنند ، در برابر این پرسش که بنی آدم به چه چیزی کرامت پیدا کرده است ، می گویند ، به عقل . چون این عقل ، واسطه بین ما و بین همه حقایق عالم هست . بزنطی وقتی از حضرت رضا (ع) پرسید ، ما حقیقت را به چه وسیله ای درک کنیم و به سراغ چه کسی برویم ؟ فرمودند : «اَلْعَقْلُ» ؛
با عقل است که می توانید خدا را بشناسید ؛ با عقل است که می توانید نبوت را بفهمید ؛ با عقل است که ولایت اولیای خدا را درک می کنید . امام صادق (ع) می فرماید : با عقل است که خدا عبادت می شود ؛ با عقل است که بهشت به دست می آید . تعطیل کردن عقل ، به معنای قطع رابطه با خدا ، قیامت ، انبیاء ، ائمه و قرآن مجید است . شما سوره مبارکه تبارک را بخوانید ، در آن خداوند از اهل جهنم خبر می دهد که روز قیامت از دوزخیان سؤال می کنند ، علت دوزخی شدن خودتان را بگویید . آ ن ها جواب می دهند : «لَوْ کُنَّا نَسْمَعُ أَوْ نَعْقِلُ مَا کُنَّا فِی أَصْحَابِ السَّعِیرِ» .(2) اگر ما ابزار شناخت را که یکی از آن ها گوش است ، درست به کار گرفته بودیم و اگر عقل را به میدان زندگی کشیده بودیم ، الان اهل این آتش برافروخته نبودیم .
نعمت قرآن
امّا درباره قرآن مجید ، از خود قرآن درباره قرآن بشنوید . این آیه در سوره مبارکه یونس است و چه آیه فوق العاده ایی می باشد . این آیه شریفه ، اهداف قرآن را بیان می کند . اگر کسی تا حالا به این اهداف نرسیده ، ضرر سنگینی کرده است . اگر کسی به این اهداف نرسیده ، معنای آن این است که او هنوز دارد کنار شکم و شهوت درجا می زند . کسی که کنار شکم و شهوت درجا بزند ، نظر قرآن درباره او این است : «وَ الَّذِینَ کَفَرُوا یَتَمَتَّعُونَ وَ یَأْکُلُونَ کَمَا تَأْکُلُ الْأَنْعَامُ وَ النَّارُ مَثْویً لَهُمْ» (3) :
شکمی ها و شهوتی ها چون چهارپایانند ؛ یعنی هیچ ترقی ای ندارند و دوزخ هم جایگاه آ ن هاست .
«یَا أیُّهَا النَّاسُ قَدْ جَاءَتْکُم مَوْعِظَهٌ مِن رَبِّکُمْ وَ شِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُورِ وَ هُدیً وَ رَحْمَهٌ لِلْمُؤْمِنِینَ»(4) قرآن مجید کتاب نصیحت و کتاب موعظه است . واعظ این موعظه کیست ؟ خداوند . دلسوزتر از این واعظ در عالم کیست ؟ هیچ کس . این یک هدف قرآن است . من اگر اهل شنیدن موعظه نباشم ، چه کسی هستم ؟ حکمای الهی می گویند ، موجودی به علاوه صفر . آیا من در این صورت ، در صفر می مانم و یا پایین تر هم می روم ؟ حکما می گویند ، نه . پایین تر هم تا بی نهایت صفر می روی تا جایی که انسانی که فراری از موعظه است ، این قدر پوچ می شود که پروردگار می گوید ، در قیامت برای سنجش اعمال او ، هیچ ترازویی برپا نمی کنم ؛ چون او هیچ چیزی نیست .
«وَ شِفَاءٌ لِمَا فِی الصُّدُور»(5) : قرآن داروخانه پروردگار است و داروهای خوبی هم دارد . جایی دیگر ، دارو هایی سالم تر و مؤثرتری مانند این داروخانه را ندارد . به خدا قسم ، کسی که با قرآن در ارتباط باشد ، چون قرآن داروست ، حسود نیست ؛ کسی که با قرآن در ارتباط باشد ، حریص نیست ؛ بخیل نیست ؛ مغرور نیست ، سینه به عنوان من سپر نمی کند ؛ ریاکار نیست ؛ فاسد نیست ؛ ظالم نیست . مگر می شود آدمی آیات قرآن مجید را در کشور وجودش وارد کند و در این کشور این همه حیوان درنده مثل : حرص ، حسد