- اشاره 5
- تبیین مسأله 6
- ضرورت بحث 8
- پیشینۀ بحث 11
- نتیجه 15
- فلسفه 15
- اشاره 15
- اشاره 16
- حکمت 16
- نتیجه 17
- علت 18
- اشاره 18
- عزلت 19
- نتیجه 19
- اشاره 19
- نتیجه 20
- اشاره 21
- غیبت 21
- اشاره 23
- توقیع 23
- نتیجه 24
- سنت 25
- روش تحقیق 26
- اشاره 27
- چگونگی غیبت 29
- روایات 30
- بررسی سند روایات 34
- بررسی دلالت روایات 34
- غیبت شخصیت 35
- اشاره 35
- بررسی سند روایت 37
- بررسی دلالت روایت 39
- بررسی سند روایت 41
- نتیجه 42
- بررسی دلالت حدیث 43
- بررسی سند حدیث 44
- بررسی دلالت روایت 46
- بررسی سند حدیث 47
- بررسی دلالت حدیث 48
- بررسی سند حدیث 48
- بررسی دلالت حدیث 49
- سند حدیث 50
- بررسی دلالت حدیث 51
- نتیجه 53
- نتیجه 55
- غیبت شخص و شخصیت 57
- توضیح 58
- شیخیه و غیبت 58
- نقد و بررسی 60
- اهل سنت و غیبت 61
- اشاره 61
- مقدمه 63
- نقد و بررسی 63
- اشاره 71
- اشاره 73
- اول: میزان تأثیر این علل در تحقق غیبت 73
- روایات 73
- اشاره 73
- بررسی سند حدیث 74
- نتیجه 77
- بررسی سند حدیث 78
- نتیجه 84
- بررسی سند حدیث 85
- نتیجه 87
- بررسی سند 88
- نتیجه 98
- پاسخ به دو سؤال 99
- 1.علت غیبت، خواست خداوند است یا عمل مردم؟ 99
- 2.فرق غیبت انبیاء وحضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف چیست؟ 102
- روایات 106
- دوم: عهده دار نبودن بیعت 106
- بررسی سند حدیث 107
- نکته 109
- نتیجه 109
- سند 110
- نتیجه 112
- توضیح 119
- بررسی دلالت 119
- معنای لغوی و شرعی بیعت 119
- نتیجه 121
- نقد و نظر 121
- نتیجه 125
- روایات 126
- اول: خوف و ترس از قتل 126
- اشاره 126
- بررسی سند حدیث 127
- نتیجه 130
- نتیجه 132
- بررسی سند حدیث 134
- نتیجه 135
- نتیجه 140
- بررسی دلالت حدیث 147
- نتیجه 151
- پاسخ به سوال 155
- امام از چه چیزی می ترسد؟ 155
- دوم: سلب نعمت امام از قوم ستمگر 159
- نتیجه 159
- اشاره 159
- بررسی سند حدیث 161
- نتیجه 162
- بررسی سند حدیث 163
- نتیجه 164
- بررسی سند حدیث 166
- بررسی دلالت حدیث 167
- نقد و نظر 168
- نتیجه 168
- روایات 170
- نتیجه 170
- نتیجه 172
- بررسی سند حدیث 173
- نتیجه 175
- بررسی سند حدیث 176
- نتیجه 177
- بررسی دلالت حدیث 177
- نقد و نظر 178
- نتیجه 179
- اشاره 180
- نکته پایانی گفتار 180
- نتیجه 183
- روایات 185
- اول: امتحان الهی 185
- اشاره 185
- بررسی سند حدیث 186
- بررسی دلالت حدیث 186
- نتیجه 187
- سند 188
- نتیجه 189
- بررسی دلالت حدیث 190
- بررسی دلالت حدیث 191
- بررسی دلالت حدیث 192
- بررسی دلالت حدیث 194
- بررسی دلالت حدیث 195
- نتیجه 196
- بررسی دلالت حدیث 197
- بررسی دلالت حدیث 199
- بررسی دلالت حدیث 200
- بررسی دلالت حدیث 201
- بررسی دلالت حدیث 202
- بررسی دلالت حدیث 203
- بررسی و دلالت 205
- تفصیل بحث 208
- نظرات بزرگان 209
- نتیجه 212
- معانی امر در قرآن و روایات 216
- الف. قرآن 216
- ب. روایات 216
- روایات 218
- سند 218
- دوم: اختلاف مردم 218
- سند 220
- توضیح 224
- اشاره 226
- سوم: ادبار به حق و استقبال از باطل 226
- نقد و نظر 229
- اشاره 230
- سند 230
- چهارم: اتمام حجت بر مردم 230
- توضیح 231
- بررسی دلالت حد یث 231
- نقد و نظر 232
- مقدمه 233
- روایت 234
- اول: اجازه نداشتن در بیان علت 234
- بررسی سند حدیث 235
- بررسی دلالت حدیث 236
- نتیجه: 236
- دوم: ندانستن، بهتر از دانستن 237
- اشاره 237
- بررسی سند حدیث 239
- بررسی دلالت حدیث 240
- نتیجه 241
- اشاره 242
- بررسی سند حدیث 242
- سوم: سر الهی 242
- بررسی سند حدیث 246
- بررسی دلالت حدیث 247
- نقد و نظر 248
- پاسخ به سؤال 251
- نتیجه 253
نیست؛ چرا که در این صورت، جبر به نظر می آید، یعنی وقتی خداوند تصمیم به اجرای این سنت در امام زمان عجل الله تعالی فرجه الشریف گرفته است، دیگر انسان ها چه نقشی در به وجود آمدن غیبت داشته اند و حال آنکه علت غیبت امام زمان، انسان ها و عملکرد آنها بوده است.
اگر گفته شود روایت دوم، تصریح بر علت بودن دارد، عرض می شود که این روایت در حقیقت، بیانگر فایده غیبت است نه علت آن و پاسخ امام صادق علیه السلام برای قانع شدن سدیر و فطرت پرسشگر شیعیانی است که بعدها می آیند و چنین سؤالی دارند تا بدانند غیبت یک سنت الهی بوده است، و مختص امام مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف نیست.
سخن آخر اینکه انبیای الهی در موقع خطر و حفظ جان غیبت کرده اند؛ امام عصر عجل الله تعالی فرجه الشریف هم، چنین است و در حقیقت، علت غیبت، حفظ جان است. پس علت غیبت، اجرای سنن انبیای الهی نیست؛ بلکه خوف از قتل است. مثل حضرت موسی و ابراهیم که خانه به خانه دنبال آنان بودند تا در خردسالی یا در شکم مادر آنان را به قتل برسانند؛ ولی خداوند متعال با غیبت (یعنی بودن در بین مردم و شناخته نشدن) آنها را حفظ کرد. البته در این باب استثناء هم وجود دارد؛ مثلاً غیبت جناب یونس علیه السلام که برای خوف از قتل نبوده، بلکه برای دوری از مردم و عذاب الهی بوده است.
پاسخ به دو سؤال
1.علت غیبت، خواست خداوند است یا عمل مردم؟
اشاره
می توان به این پرسش، دو پاسخ داد:
اول: ابتدا اشاره ای مختصر به نحوه خلقت پروردگار عالم می شود، تا پاسخ