رجعت یا حیات دوباره صفحه 138

1- 470. بحار الانوار / ج 23، ص 54 - معجم احادیث الامام المهدی علیه السلام / ج 5 ص 140 و 183.

2- 471. احتمالات دیگری هم، گفته شده است. ر.ک: بحار الانوار / ج 53، ص 149 و 145.

3- 472. بحار الانوار / ج 53، ص 145.

4- 473. چه این که در روایت سلمان گذشت، ر.فصل دوّم «عصر نزول وحی».

5- 474. چه این که در احوال ابن الکواء گذشت ر.ک: عصر امیرالمؤمنین علیه السلام.

و معصیت باز می دارد.

ج) خاتمه

ج) خاتمه

در پایان این فصل، توجّه خوانندگان محترم را به دو سؤال مهم جلب می کنم. گرچه در فصل های گذشته به طور گذرا به آن اشاره شده است.

1 - آیا در روایات از رجعت کنندگان اسمی برده شده یا فقط با عناوین کلّی ذکر شده است؟

2 - رجعت در چه زمانی واقع می شود؟

آنچه مسلّم و قطعی است اصل رجعت عدّه ای از مؤمنین صالح و کفّار منافق معاند است. امّا درباره ی جزئیات و تفاصیل آن نمی توان به طور قطعی سخن گفت. ولی در حدّ بعضی از روایات که به بخشی از جزئیات پرداخته و یا بعضی از رجعت کنندگان را با اسم معرّفی نموده است می توان این بحث را مطرح کرد.

1 - رجعت کنندگان

روایاتی که رجعت کنندگان را معرّفی می کند به دو دسته قابل تقسیم است:

1 - بعضی روایات به طور عموم دلالت می کند که تمام مؤمنان خالص و کفّار معاند که در طول تاریخ در روی زمین زندگی کرده اند برمی گردند.

امام صادق علیه السلام می فرماید:

«إنّ الرجعه لیست بعامّه وهی خاصّه، لا یرجع إلّا من محض الإیمان محضاً أو محض الشرک محضاً؛(1)

همانا رجعت عمومی نیست بلکه خصوصی است، بر نمی گردند مگر مؤمنان خالص و کفّار معاند.»

در روایت دیگر می فرماید:

«ما من إمام فی قرن إلّا ویکرّ معه البرّ والفاجر فی دهره؛(2)