رجعت یا حیات دوباره صفحه 163

1- 561. ر.ک: بحار الانوار / ج 25، ص 109

2- 562. الفصول المختاره ص 153 - الکافی 487 - بحار الانوار / ج 53، ص 127 - مواقف الشیعه / ج 1، ص 270.

جواب: این شبهه نیز مثل بقیه ی شبهات از عدم درک صحیح رجعت سرچشمه گرفته است، چون توهّم شده است که رجعت برای جبران گذشته آنان است. در حالی که مکرّراً گفته شد رجعت آنان برای جبران گذشته نیست بلکه برای دیدن عذاب دنیوی بر گردانیده می شوند و تکالیف فوت شده ی گذشته، در زمان رجعت قابل جبران نیست؛ یعنی با فرا رسیدن مرگ، فرصت تدارک اعمال گذشته به پایان می رسد.

و لذا افرادی که بدون توبه و اعمال صالح از دنیا رفته اند به مجرّد انتقال از این جهان در مراحل مختلف درخواست رجعت می کنند تا گذشته ی خودشان را جبران کنند ولی جواب منفی می شنوند چون میدان اعمال اختیاری که جبران کننده ی گذشته باشد تا هنگام مرگ است و پس از آن امکان جبران نیست. و به تعبیر امیرالمؤمنین علیه السلام:

«لا عن قبیح یستطیعون انتقالاً، ولا فی حسن یستطیعون ازدیاداً؛(1)

نه قدرت انتقال از قبح و زشتی هایشان را دارند و نه قدرت افزودن بر حسن و نیکی هایشان را.»

استحاله ی جبران گذشته پس از مرگ

حتی درخواست ها و فریادهای پس از مرگ هم اختیاری نیست. بلکه ظهور ملکات آن ها است؛ زیرا خود همین ناله ها و درخواست های بی جواب، بزرگ ترین شکنجه و عذاب است برای آنان که از هنگام مرگ آغاز می شود و تا سوخت و سوز در میان شعله های آتش ادامه دارد؛ زیرا این ها تا هنگامی که اختیار و قدرت داشتند، معاد و زندگی پس از مرگ را انکار نموده، غرق در معصیت بودند و پس از مرگ و کشف حقایق، معصیت، لجاجت و عناد های آنان به صورت این ناله ها و فریادها ظهور نموده است. این ها با مشاهده ی مرگ فریادشان بلند می شود: پروردگارا! مرگ ما را به تأخیر بینداز تا این که دعوتت را اجابت نموده و رسولت را متابعت کنیم «رَبَّنا أَخِّرْنا إِلی أَجَلٍ قَرِیبٍ نُجِبْ دَعْوَتَکَ وَنَتَّبِعِ الرُّسُلَ … ».(2)

پس از مرگ که وارد قبر می شوند، فریاد می زنند: پروردگارا! ما را برگردان تا این که عمل صالح فوت شده را جبران کنیم «رَبِ ّ ارْجعُونِ * لَعَلِّی أَعْمَلُ صالِحاً فِیما تَرَکْتُ».(3)