تفسیر آیات قیام و زندگی عبرت آموز حضرت موسی علیه السلام صفحه 170

ص:187

مشرق و مغرب و آنچه بین آنهاست. یعنی تمام عالم بالا و پائین، آسمان و زمین، مشرق و مغرب و هر چه بین آنهاست متعلق و مخلوق خداست. بعد حضرت موسی یک حرف عالمانه ای خطاب به فرعون می زند که جواب توهین اوست می فرماید: (إِنْ کُنْتُمْ تَعْقِلُونَ)1 اوست خدایی که برای شما وصف کردم (اگر شما عاقل باشید) یعنی اگر این خدا را نمی فهمید دیوانه هستید. (قالَ لَئِنِ اتَّخَذْتَ إِلهَاً غَیْرِی لَأَجْعَلَنَّکَ مِنَ الْمَسْجُونِینَ) فرعون از روی قدرت صحبت می کند و می گوید:

«اگر خدائی غیر از من برگزیدی ترا زندانی می کنم»: (قالَ أَ وَ لَوْ جِئْتُکَ بِشَیْءٍ مُبِینٍ)2 حضرت موسی علیه السلام می فرماید حتی اگر دلیل آشکار و واضحی داشته باشم؟

عقل محدود به ذات نامحدود پی نمی برد

در این قسمت توجه به این نکته لازم است که همه ی علماء اسلام اعتقاد دارند که: انسان نمی تواند به کنه ذات خداوند پی ببرد، عقل از درک ذات خداوند عاجز است، عقل تا این حد درک می کند که از آنجائی که این عالم وجود دارد و موجودات نیز وجود دارند و خود به خود نمی توانند باشند، وجود آنها منتهی می شود به یک ذاتی که خود او قائم به ذات است وجودش عین ذاتش می باشد، و دیگر وابسته به علت نیست بلکه خودش علت تمام موجودات است او علت العلل و واجب الوجود است و هستی اش از خودش است عقل به صفات واجب الوجود پی می برد که: خداوند عالم قادر وحیّ است. اما چرا عقل نمی تواند به کنه ذات خداوند