تفسیر آیات قیام و زندگی عبرت آموز حضرت موسی علیه السلام صفحه 278

ص:295

غیر ناکامی در این راه کام نیست راه عشق است این ره حمام نیست(1)

و به قول حافظ:

تا شدم حلقه بگوش در می خانه عشق هر دم آید غمی از تو به مبارک بادم

4 - راه تسلیم و معرفت الهی

غرض این که راه معرفت الهی راه پر پیچ و خمی است که باید در آن صبر بسیار نمود. صبر تلخ است و لیکن بَرِ شیرین دارد. توجه به این نکته لازم است که: اگر لطف حق همراه انسان نباشد انسان به قدم خود نمی تواند این راه را طی کند. زمزمه ی همیشه ی مردان خدا این است.

(رَبَّنا أَفْرِغْ عَلَیْنا صَبْراً وَ تَوَفَّنا مُسْلِمِینَ)2 می خواهند وقتی از دنیا می روند مسلم باشند. مسلم اسم فاعل از اسلام است. و کلمه اسلام را معنای چنداست

1 - به دین ما مسلمانان اسلام گفته می شود.

2 - علمای اخلاق می گویند: در این دنیا چه بخواهیم و چه نخواهیم حوادث ناگواری برای ما پدید می آید و انسان باید در مقابل این حوادث تمکین کند، و آنها را پذیرا بوده، تسلیم آنها باشد و به قول شاعر:

خواهی بلطف بنوازم و خواهی بقهر بگدازم من بنده فرمان توام و حکم تو بر من رواست