تفسیر آیات قیام و زندگی عبرت آموز حضرت موسی علیه السلام صفحه 296

ص:313

این اعتباری و قراردادی است و حقیقت ندارد. زندگی اجتماعی یعنی یک نوع زندگی که همه ناچارند باهم باشند و با هم کار کنند و نتیجه کار هم عاید همه شود. این که می گوئیم همه کارکنند کار یا تولیدی است یا خدماتی، کار تولیدی مانند کشاورزی یا سنگ تراشی که سنگ را از کوه می آورند و روی آن کار می کنند و قابل بهره برداری می نمایند و کار خدماتی مانند کار نیروهای مسلح که امنیت داخلی را حفظ می کنند یا مملکت را از هجوم دشمن حفظ می کنند، این خدمت است مانند: قضات شرع یا پرسنل ژاندارمری که کارشان خدماتی است.

زندگی اجتماعی چیست ؟

جامعه هم باید تولید داشته باشد هم به آن خدمات داده شود تا بتواند به حیات خود ادامه دهد. منظور از زندگی اجتماعی این است، نه این که بدن ها و اجسام در یک محل جمع شوند، مثلاً چون انسان اهل انس است (بعضی گفته اند که لغت انسان از انس است) مایل به دیگران باشد، با آنها غذا بخورد و سر یک سفره بنشیند. منظور این نیست این نوع زندگی اجتماعی در حیوانات هم هست مانند: حرکت دسته جمعی کلاغ ها بلکه منظور از زندگی اجتماعی این است که چون انسان ها احتیاجات زندگیشان خیلی زیاد است. یک نفر به تنهائی نمی تواند همه آنها را تأمین کند. مثلاً خود هم نجار باشد، هم نانوا و هم قصاب. حیواناتی که مانند نحل یعنی زنبور عسل و یا مورچه زندگی اجتماعی دارند، کم یا زیادشان دارای زندگی یک نواختی هستند، با آن که زندگی آنها کاملاً دقیق است ولو تغییری در آن رخ نمی دهد ولی انسان چون در علم پیش می رود به زندگی خود قناعت نمی کند و می خواهد از علم خود و ازدیاد آن در زندگی بهره برداری نماید.