تفسیر آیات قیام و زندگی عبرت آموز حضرت موسی علیه السلام صفحه 299

ص:316

امیرالمؤمنین علیه السلام در نامه ی خود به مالک اشتر می فرماید:

«فَالْجُنُودُ بِإِذْنِ اللَّهِ حُصُونُ الرَّعِیَّهِ وَ زَیْنُ الْوُلَاه؛(1) لشگریان (نیروهای مسلح) دژهای رعیت و اعتبار و زینت حکومت ها هستند».

مالکیت حقیقی خداوند

اکنون در این زندگی اجتماعی که همه باید کار کنند تا اجتماع و زندگی افراد آن اداره شوند، گاهی ناچار می شویم که ملکیت را اعتباری کنیم. این که حضرت موسی علیه السلام به بنی اسرائیل می فرماید:

«إِنَّ الْأَرْض للَّهِ» در اینجا در ادبیات عرب، حرف لام را لام ملکیت می گویند یعنی: زمین مال و ملک حقیقی خداست مالکیت خدا حقیقی است و اگر می گوئیم این کتاب مال من است. این مال و ملک بودن قراردادی و اعتباری است و ملک خدا بودن زمین از این قبیل نیست. همان طور که وقتی می گوئیم ما مالک چشم خودمان هستیم. این چشم از وجودمان جدا نیست و طفیلی و جزئی از وجود ماست و مالکیت ما نسبت به آن، حقیقی این. (گرچه آن هم متعلق به خداست) عالم هستی همه و همه ملک خداست و طفیلیِ وجود حق است.

کِبر و کوچک شمردن گناهان

در اینجا به عنوان تذکر یک حدیث اخلاقی عرض می کنم: پیامبر صلی الله علیه و آله و سلم به حضرت ابوذر غفاری می فرماید

«یَا أَبَا ذَرٍّ إِنَّ الرَّجُلَ لَیَعْمَلُ الْحَسَنَهَ فَیَتَّکِلُ عَلَیْهَا وَ یَعْمَلُ الْمُحَقَّرَاتِ حَتَّی یَأْتِیَ اللَّهَ وَ هُوَ (عَلَیْهِ غَضْبَانُ)»(2) ای ابوذر بسا